Liveblog: Schouten gaat in op vragen Tweede Kamer

Uit het debat van dinsdag bleek dat de transitie naar kringlooplandbouw en de ingrepen in mestbeleid en natuurherstel voor sommige partijen niet snel genoeg gaan. Vooral GroenLinks, SP, PvdD en D66 zouden graag zien dat dit kabinet daar meer vaart achter zet.

Daartegenover staan CDA, VVD, CU en SGP. Die partijen erkennen dat de landbouw duurzame stappen kan en moet zetten, maar wijzen ook op de doelen die al behaald zijn. Voor bijvoorbeeld de stevige reductie van de stikstofuitstoot en het sluiten van kringlopen zijn jaren nodig. ‘Je kunt niet verwachten dat een Mansholt-tijdperk van decennia in vier jaar omgeturnd is’, zei Carla Dik-Faber (CU) daarover.

De PvdA zit ook op de lijn ‘neem de tijd voor goed beleid’. Landbouwwoordvoerder William Moorlag van die partij herhaalde een eerdere oproep dat er voor de landbouw een maatschappelijk breed gedragen akkoord moet worden gesloten met als horizon 2050. 'Net als we bij het klimaatakkoord hebben gedaan.'

Na een filosofische afsluiting door minister Schouten sluit voorzitter Bosma het debat.

Het indienen van moties vraagt veel tijd. De Kamer droeg een hele serie aan, maar slechts een handvol kon de goedkeuring van de minister wegdragen. Hieronder een overzicht van de meest opmerkelijke voorstellen.

De PvdD krijgt de handen niet op elkaar voor een verbod op de eendenhouderij. Schouten wijst dit voorstel af. Een motie van de SP die pleit voor zwemwater in eendenstallen wordt op verzoek van de minister aangehouden. Zij gaat hierover al in gesprek met de sector, liet zij weten. De SP is bereid de uitkomst daarvan af te wachten.

D66 pleitte gisteren al voor de afbouw van de intensieve veehouderij, vanwege zorgen om het risico voor omwonenden. Kamerlid Tjeerd de Groot legde de link met het coronavirus, waarvoor mensen in gebieden met een slechte luchtkwaliteit gevoeliger zouden zijn. Dit leidde tot een felle discussie in de Kamer, omdat er geen bewezen verband is tussen coronabesmettingen en veehouderijen. Ook Schouten ziet niks in het voorstel.

Moties waarover binnenkort wel wordt gestemd komen onder meer van Carla Dik-Faber (CU). Zij stelt voor om regionale voedselketens te ontwikkelen en te ondersteunen. Ook vraagt zij om een bijdrage om de kennis over agroforestry te vergroten, als onderdeel van de bossenstrategie van de minister.

De Kamer mag binnenkort ook een oordeel vellen over de verkoop van onverpakte biologische producten in de boerderijwinkels van biologische boeren. Volgens een EU-richtlijn moeten deze onderscheidend worden aangeboden van gangbare producten. Dit betekent in de praktijk dat ze worden verpakt. Voor verkopers onder een bepaalde omzet is er vrijstelling mogelijk. Schouten stond overigens welwillend tegenover het voorstel om hier in Nederland gebruik van te maken.

Opvallend is dat er tijdens dit begrotingsdebat niet tot nauwelijks over bedragen en budgetten is gesproken. Ook uit de ingediende moties blijkt dat. Het is een beoordelingsdebat geworden over het landbouw- en natuurbeleid van deze minister en dit kabinet. En partijen hebben de stokpaardjes uit hun verkiezingsprogramma's kunnen berijden.

Dion Graus (PVV) krijgt een emotionele uitbarsting. Hij ondervindt in de Kamer te weinig steun voor zijn voorstel om de dierenwelzijnscontroleurs van de NVWA onder te brengen bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Klokkenluiders binnen de NVWA hebben hem laten weten dat ze te weinig steun krijgen op het ministerie van LNV.

Een korte schorsing. Straks de tweede termijn, waarbij Kamerleden moties kunnen indienen. Hier komt straks een lijstje met de meest interessante voorstellen. Schouten zal er vanavond nog op reageren als ze de tijd krijgt. De stemming daarover is waarschijnlijk volgende week.

Daar is Buba. Schouten heeft een geschikte opvang gevonden voor deze olifant, in Frankrijk. Graus (PVV) trekt zich het lot van Buba erg aan: 'De laatste circusolifant van Nederland'. Hij wil graag een andere oplossing, de olifant moet bij de circusfamilie kunnen blijven. Maar hij kan daar in het openbaar niet over praten, omdat 'dierenactivisten meeluisteren'. Schouten stelt hem gerust, ze heeft echt een goede oplossing gevonden. 'Waar hij in een meer natuurlijke omgeving van zijn laatste jaren kan genieten.'

Er komt een vrijstelling voor biologische boeren die aan huis eigen producten verkopen. Die mogen deze straks ook als biologisch verkopen. Dat was voorbehouden aan verpakte producten.

De minister komt binnenkort tijdens het stikstofdebat terug op de maatregelen en de PAS-melders. Ook komt ze dan terug op het vermeende beroepsverbod voor boeren die worden uitgekocht. Het debat verloopt onder hoge tijdsdruk. Voorzitter Bosma vraagt de minister het kort en puntig te houden.

Maurits von Martels (CDA) vraagt of er meer budget komt voor agrarisch natuurbeheer. Het ministerie is daar heel enthousiast over, zegt Schouten. Maar de financiering komt uit Brussel, want die is gekoppeld aan het GLB.

Onder meer PvdA, CU en CDA hebben de minister gevraagd of zij het Aanvalsplan Grutto wil ondersteunen. Schouten is bereid dat te doen. Wel zijn er nieuwe verdienmodellen nodig. In Friesland is er een project waarbij boeren een premie op de melkprijs krijgen. Schouten wil dit samen met de (grutto)provincies oppakken. Zij ziet financieringsopties in het budget voor de veenweideproblematiek en het GLB.

Esther Ouwehand (PvdD) vraagt of de minister een einde wil maken aan de eendenhouderij in Nederland. Een oude vraag die Schouten al eerder negatief beantwoordde. Deze opname zal wel de volgende sociale mediavideo van de PvdD worden.

De minister gaat in op een vraag van Futselaar (SP) over het slachten van eendagshaantjes. Ze heeft aangegeven dat ze naar alternatieven wil kijken, zoals vroegtijdige geslachtsbepaling. Ze wil kijken wat er mogelijk is en geeft in februari een overzicht van de stand van zaken.

Mocht u zich afvragen wie toch die Buba is waar af en toe over wordt gesproken: Buba is een gepensioneerde circusolifant waarvoor Schouten een nieuw tehuis zoekt. Deze olifant had in het debat van dinsdag ook al een bijrol.

De Kamerleden De Groot (D66), Graus (PVV) en Futselaar (SP) maken zich zorgen over de werksfeer bij de NVWA. Zij hebben signalen gekregen dat mensen die kritiek hebben op het functioneren van de NVWA worden weggepest. Volgens De Groot heerst er een angstcultuur bij de NVWA. Schouten stelt dat de Tweede Kamer niet op de stoel van de P&O-afdeling van de NVWA moet gaan zitten. Maar ze spreekt hierover met de hoogste baas van de NVWA.

Geurts en Helma Lodders (VVD) hebben vragen over de nieuwe tarieven van de NVWA, de retibuties. Schouten moet het antwoord schuldig blijven. In december volgt er een Kamerbrief met meer informatie. Op dit moment wordt de NVWA in opdracht van de minister door een onafhankelijke adviesgroep doorgelicht.

De problemen bij de NVWA zijn de Kamer al jaren een doorn in het oog. Problemen met nieuwe ICT-systemen hebben veel geld gekost. Dion Graus (PVV) en Frank Futselaar (SP) pleiten voor meer budget voor meer controleurs. Graus vraagt aandacht voor zes klokkenluider die er volgens hem worden 'uitgelazerd' bij de NVWA. Schouten vindt dat de Tweede Kamer niet over het personeelsbeleid van de NVWA gaat.

Voor de kalverhouderij, eendenhouderij en andere sectoren die het moeilijk hebben gaat dit kabinet geen specifieke steunmaatregelen maken. De generieke coronasteun, zoals de TVL-regeling, staan nu wel open voor deze sectoren. Dat was eerder niet het geval, zegt de minister.

De minister vertelt over gesprekken met LTO en kalverhouders over coronasteun voor de kalverhouderij. Ze hoort uit het veld dat banken moeilijk doen bij kredietborgregelingen van de overheid. Ze voert hierover 'indringende' gesprekken met de banken. 'Als wij zo'n regeling aanbieden, moeten de banken geen aanvullende eisen gaan stellen.'

Schouten wil ook dat nieuwe veredelingstechnieken als Crispr-Cas worden toegestaan. Ze heeft het op de agenda van de Europese Commissie gekregen. Kamer en minister maken wel een voorbehoud. Gentechniek mag straks alleen worden toegestaan op een en dezelfde soort, niet op plantensoorten onderling.

Plaatsvervangende Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) verzoekt de minister 'de turbo erop te zetten'. In verband met de coronamaatregelen moet het debat om 23.00 uur afgelopen zijn. Normaliter worden de begrotingsdebatten over landbouw nachtwerk.

Helma Lodders (VVD) vraagt de minister om een reactie op de Amerikaanse kritiek op de Europese boer-tot-bordstrategie. Schouten geeft aan dat de VS een belang heeft om een markt te houden in Europa. Ze wil verder geen reactie geven en vindt dat de Europese Commissie moet reageren op de Brusselse impactanalyse die nu wordt gemaakt.

Jaco Geurts (CDA) kan wel tien interrupties verzinnen op de bijdrage van Ouwehand (PvdD), maar spaart ze liever op voor later in het debat. Hij vraag Schouten hoe boeren de financiering van verduurzame rond kunnen krijgen. Hij doelt hiermee op het omschakelprogramma dat de landbouwminister recent aankondigde. Dit betekent dat we nog beter moeten kijken naar het verdienmodel van de boer, amtwoord Schouten.

Esther Ouwehand (PvdD) zegt dat de politieke moed ontbreekt om knopen door te hakken. Het kabinet was immers gewaarschuwd voor de risico's van het afschaffen van het melkquotum of de invoering van het Progamma Aanpak Stikstof (PAS). De PvdD wil de veestapel met 75 procent reduceren. Geen nieuw verhaal, wel iets waar steevast op wordt teruggekomen tijdens landbouwdebatten.

Barry Madlener (PVV) vindt dat de minister te weinig oog heeft voor de problemen van de ondernemers. 'Het is een grote puinhoop. Ondernemers worden vermorzeld.' Daarmee doelt hij onder meer op de PAS-melders. Hij vindt ook dat Schouten zich moet verantwoorden voor het landbouwbeleid van haar voorgangers.

Madlener spreekt van een oerwoud aan regels. 'Niemand weet waar hij aan toe is. Er moet een streep door die regels.' Schouten gaat de verantwoordelijkheid niet uit de weg, maar zegt dat Madlener net als andere Kamerleden medeverantwoordelijk is. Hij heeft immers ook voor afschaffing van het melkquotum gestemd. Madlener ontkent dat niet, maar geeft aan dat hij met een motie komt om de regeldruk te verlagen.

Schouten kondigt een werkgroep aan die onderzoek gaat doen naar zoönose en de gevolgen daarvan van voor de volksgezondheid. Dit doet ze na vragen van de Kamer naar aanleiding van de corona-uitbraken op nertsenhouderijen.

Toch wijst Schouten ook op een aantal concrete zaken die al van de grond zijn gekomen, zoals de plannen voor veenweidegebieden, in de visserij en op het vlak van gewasbescherming.

Minister Schouten begint met een reflectie op de gang van zaken in haar aandachtsgebied. Ze reageert op de kritiek die Kamerleden gisteren hebben geuit. Die luidde dat er te weinig van de plannen terecht is gekomen. Schouten erkent dat ze meer had willen doen. 'Maar, zoals Bisschop gisteren al aanhaalde: dit is geen beleidsterrein waar je aan een paar knoppen draait waardoor alles anders gaat. Het zijn langjarige trajecten.'

Dit debat hoort iedereen aan te gaan in Nederland en gaat ook iedereen aan in Nederland, aldus de minister in een persoonlijke noot bij aanvang van het debat. Ze benadrukt hoe belangrijk de beslissingen zijn die de Tweede Kamer neemt over de toekomst van de land- en tuinbouw. 'De vooruitgang die we willen zien stagneert door de tegenstellingen in de maatschappij', aldus Schouten.

Minister Carola Schouten (LNV) deelt de avond op in blokjes. Na haar inleiding volgen de onderwerpen 'positie van de boer', NVWA, visserij, natuur, stikstof, dierenwelzijn en overige onderwerpen.