Droge zomers een steeds groter probleem

De droge zomers van de afgelopen jaren kunnen niemand ontgaan zijn. Als we de weerspecialisten mogen geloven, zijn dit signalen van een veranderend klimaat. Naast een stijging van de temperatuur, krijgen we te maken met meer neerslag in de winter en minder in de zomer. Bovendien zorgt de hogere temperatuur voor meer verdamping. In het ergste geval kan dit leiden tot een verdubbeling van het vochttekort.

Om dit te voorkomen, is het broodnodig het water dat in de wintermaanden op de percelen valt, zo veel en zo goed mogelijk op te slaan. Voor het waterschap is dit een relatief nieuwe taak. Het zorgen voor een goede waterafvoer vormde jarenlang de rode draad in het waterschapsbeleid. Nu richt Waterschap Limburg haar organisatie zodanig in dat ze bij calamiteiten snel kan omschakelen van water vasthouden naar water afvoeren.

Duidelijke daling

‘De laatste twee jaar vertoont het Limburgs grondwaterpeil een duidelijke daling. Concrete metingen onderbouwen dit. Om het grondwaterpeil weer op een normaal niveau te brengen, is op dit moment op sommige plekken circa 600 millimeter neerslag nodig. Met het oog hierop wordt het bufferen van water in de wintermaanden eerder regel dan uitzondering’, stelt Har Frenken, akkerbouwer in Neer en bestuurslid van Waterschap Limburg.

Om boeren mee te krijgen in het ‘andere waterdenken’ hield het waterschap in Heythuysen en Ysselsteyn twee avonden voor de Noord- en Midden-Limburgse grondgebruikers. LLTB-bestuurslid Peter van Dijck was als gastspreker aanwezig. De boodschap tijdens deze avonden was duidelijk: iedereen, dus niet alleen boeren maar ook gemeenten, industrie en natuurbeheerders, moeten maatregelen nemen gericht op het meer bufferen van water op hun grond. ‘Boeren hebben er zelf ook profijt van. Zonder beregening is de teelt van veel gewassen op de Noord- en Midden-Limburgse zandgronden immers onmogelijk’, onderstreept Frenken.

Hij verwijst naar de klimaatscenario’s van het KNMI, die uitgaan van meer drogere zomers en nattere winters. ‘Het snel laten wegstromen van water in de winter, zoals dat al jaren min of meer gebruikelijk is, behoort tot het verleden.’

In zijn ogen is het noodzaak om water vast te houden. ‘De wintermaanden eigenen zich daartoe uitstekend. Dan valt meer neerslag, terwijl er bijna geen gewassen meer op de akkers staan. Het vasthouden van water levert daardoor geen schade. Het krijgt juist de kans om in de grond te infiltreren. Dit kan door bijvoorbeeld de stuwen de komende maanden in zomerstand te laten staan of het plaatsen van zandzakken of big bags in de sloten. Hiermee kun je water tot in de haarvaten van het systeem vasthouden.’

Omdenken

Frenken vindt daarbij Van Dijck aan zijn zij. ‘Het vasthouden van het water is van levensbelang. Hoe meer we in de winter vasthouden, over hoe meer beregeningsmogelijkheden we in de zomer beschikken’, vertelt de LLTB-bestuurder. ‘Daartoe is wel een omdenken nodig. Als boer moet je in de wintermaanden al bezig zijn met de beregening van je gewassen in de komende zomer. Door nu water vast te houden, hoef je in de zomer minder op te pompen. Mogelijk kun je zo een of twee beregeningsbeurten uitsparen. Dat scheelt een boer toch tussen de 200 en 400 euro per hectare.’

Van Dijck wijst ook op een mogelijk maatschappelijk probleem: ‘In droge perioden moeten boeren hun akkers beregenen. Dat ziet de burger. We moeten voorkomen dat ze zich daarover gaan beklagen en dat er zo een maatschappelijke discussie ontstaat. Ook al zijn de agrarische wateronttrekkingen aanzienlijk minder groot dan die van andere gebruikers, zoals de industrie. Die onttrekkingen zijn voor de buitenwacht niet zichtbaar. De beregeningshaspels zijn dat wel.’

Van Dijck pleit in dat kader ook voor systemen als subinfiltratie (water inlaten in een peilgestuurd drainagesysteem) op plekken die daarvoor geschikt zijn.