Boeren werken aan waterhuishouding in Achterhoek

'Brongebied Baakse Beek' is een project dat deel uitmaakt van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW). In het gebied zijn de hoogteverschillen op korte afstand groot. Bij hevige regenval stroomt water snel naar laaggelegen gebieden, met wateroverlast in het ene gebied en droogte in het andere gebied als gevolg.

Het project richt zich op de omgeving van Lichtenvoorde. Het doel is om het gebied meer klimaatbestendig te maken. Het idee erachter is dat dit niet alleen goed is voor de omgeving, maar ook zorgt voor een betere opbrengst voor boeren. Boeren en Waterschap Rijn en IJssel trekken hier gezamenlijk op.

Voorlopige resultaten

Een groep van zo'n veertig boeren kon vorige week de voorlopige resultaten van het project zien. Een van de deelnemende agrarische bedrijven is dat van de familie Donselaar in Vragender. Hier is aan het eind van de zomer kruidenrijk grasland ingezaaid.

Matheijs Pleijter van kennis- en adviesbureau Aequator legde er uit waarom dit kan helpen om vocht vast te houden in de bodem. 'Dit is een droogtegevoelige plek. Als je kijkt naar het bodemprofiel, zie je een humushoudende bovenlaag met daaronder geel zand. Het grondwater zit meters diep. Graswortels kunnen redelijk diep wortelen, maar komen niet verder dan de bovenlaag. Kruiden als cichorei, smalle weegbree en luzerne hebben hardere penwortels en kunnen zo ook in de ondergrond wortelen.'

Daardoor ontstaan er meer poriën in de bodem, die zorgen voor de vochtvoorraad. Hoe meer poriën, hoe meer water. 'Op die manier maak je ook de humushoudende laag dikker', legt Pleijter uit.

Lokaal peilbeheer

Een ander onderdeel van het project 'Waterwijs Boeren' is lokaal peilbeheer. Diverse boeren gaven tijdens eerder gehouden keukentafelgesprekken aan dat ze interesse hebben voor een stuw in de sloot voor eigen peilbeheer. In een aantal sloten langs percelen van de familie Donselaar zijn deze al aangelegd.

'Op deze manier kijken we samen hoe we het beter kunnen maken', zegt Daniël Nieuwenhuis namens Waterschap Rijn en IJssel. Het waterschap brengt samen met de boeren in beeld wat de knelpunten zijn in de waterhuishouding.

Kampioen

Was het vroeger de vraag hoe water zo snel mogelijk kon worden afgevoerd, nu staat het behoud van water in het gebied centraal. Of zoals Nieuwenhuis het omschrijft: 'We zijn al kampioen in water afvoeren, nu willen we ook kampioen worden in water vasthouden.'

Hij benadrukte tijdens de bijeenkomst dat de stuwtjes die nu zijn geplaatst, tijdelijk zijn. De materiaalkosten bedragen 100 euro. Indien succesvol, kan er worden gedacht aan meer permanente oplossingen.

'De gedachte achter dit plan is dat we ook in hogere gebieden de vochthuishouding kunnen verbeteren. Dat gebeurt op perceelsniveau, het is echt maatwerk.'

Saladebuffet

Op een steenworp afstand van Vragender is op een perceel van melkveehouder Toon Hulshof in Lievelde afgelopen voorjaar kruidenrijk grasland ingezaaid. Hierbij is gebruikgemaakt van een van de 'saladebuffetten' van Pure Graze. Dat bedrijf brengt sinds 2008 diverse mengsels van grassen, kruiden en klavers op de markt.

Ado Bloemendal gaf in Lievelde tekst en uitleg bij wat er op het perceel van Hulshof groeit. 'Grassen zijn eigenlijk het minst voedzaam. Hoe meer kruiden, hoe hoger de melkproductie en de groei van dieren is.' Hij baseert zich daarbij op twee langjarige onderzoeken die dit onderschrijven. 'Bovendien heb je in tegenstelling tot bij Engels raaigras geen kunstmest nodig.'

Dat is volgens Bloemendal ook de oorzaak dat zijn product niet verkrijgbaar is bij coöperaties als ForFarmers en Agrifirm, waar een van de aanwezige boeren een opmerking over maakte. 'Die partijen willen hier niet aan, omdat ze kunstmest verkopen', aldus Bloemendal.

Kruiden

Op het land van Hulshof staan behalve gras ook kruiden als luzerne, pimpernel, cichorei, smalle weegbree en peterselie plus verschillende soorten klavers. 'Die cichorei vinden de koeien erg lekker. Die vreten ze er het eerst tussenuit', heeft Hulshof ondervonden. De peterselie staat ertussen omdat dit de vruchtbaarheid van de koeien zou verhogen.

Volgens Bloemendal heeft het kruidenrijke mengsel een andere groeicurve dan Engels raaigras. Daardoor kan het langer worden en geeft het meer dekking. 'Bij droogte moet je de bodem eigenlijk altijd bedekt houden. Dan droogt de grond minder snel uit.'

Hoge esgronden

Matheijs Pleijter van Aequator onderschrijft de lezing van Bloemendal. Hij liet tijdens de excursie zien hoe de bodem eruitziet op dergelijke hoge esgronden. Kenmerk van zulke grond is een dikke bodemlaag met daaronder een flinke laag die erg droog is.

'Het grondwater zit hier heel diep, tot wel 4 meter. Het gewas is daarom volledig afhankelijk van wat de bodem vasthoudt. Diepe wortels helpen daarbij.'