Gezond bodemleven houdt ziektes in toom

Dat betoogt Gerlinde De Deyn, persoonlijk hoogleraar Bodemecologie, in haar inauguratie rede 'Multifunctionality of soil biodiversity' aan Wageningen UR op 18 mei.

Het leven onder de grond is rijker aan soorten dan bovengronds. Het gekrioel van bodemorganismen, zoals schimmels en bacteriën bevordert een vruchtbare bodem die zich kenmerkt door voldoende water, ruimte, lucht en voeding.

Bodemvruchtbaarheid

Bodemorganismen zorgen er voor dat dood organisch materiaal de bodemvruchtbaarheid bevordert. Duizenden soorten bacteriën, schimmels en andere organismen nemen aan dat proces deel.

De Deyn: 'Juist omdat het opbouwen van een vruchtbare bodem zo lang duurt, moeten we de bodem beschermen, bijvoorbeeld tegen inklinken of verdroging in Europa, of tegen erosie of verzilting in warme landen.'

Vruchtbare grond verliezen gaat veel sneller dan grond vruchtbaar maken. 'Wees dus zorgzaam en voed de bodem', adviseert De Deyn. 'Het is ook geen wonder dat de rijke bodems in Europa in het verleden zijn benut om landbouw op te bedrijven.'

Snelgroeiende, hoogproductieve gewassen, minerale meststoffen, veel bodembewerking door bijvoorbeeld ploegen en de inzet van pesticiden hebben belangrijke nadelen: het systeem is soortenarm. 'Er is daardoor een hoog risico op nutriëntenverlies en uitstoot van broeikasgassen terwijl ook pesticides ongewenste bijeffecten kunnen hebben', zegt De Deyn.

Minder input

Wanneer een landbouwsysteem minder input, zoals kunstmest ontvangt, is het rijker aan planten- en bodemleven. De bodemprocessen moeten de bodemvruchtbaarheid op peil houden. 'Bovengronds lijken deze gronden minder productief te zijn', legt De Deyn uit.

Toch zijn biodiversiteit en productiviteit aan elkaar te koppelen. 'In experimenten met grasland blijkt dat hoe rijker het aantal plantensoorten is, hoe hoger de opbrengst van het totale grasland. Bovendien valt het op dat bepaalde soortcombinaties leiden tot extra hoge opbrengsten. Elke soort levert een specifieke bijdrage die de soort in isolement niet kan waarmaken, zoals bescherming tegen een ziekte of betere opname van voedingstoffen en water', zegt De Deyn.

'We moeten ons realiseren dat plantengroei de bodem verandert door bijvoorbeeld de toevoeging van organische stof in de vorm van worteluitscheidingen en dode plantenresten die achterblijven in de bodem na de oogst. Het bodemleven reageert daarop – ze geven als het ware feedback naar de plant in een volgende generatie die daardoor extra goed of juist slechter groeit. Het onderzoek hiernaar moet leiden tot een voorspelling van zulke terugkoppelingseffecten. Daaruit moet straks blijken welke soortcombinaties meer opbrengen dan monoculturen', zegt De Deyn.