Sleutelrol bodembeheer bij boer

De bodem is de duurzame basis onder de grondgebonden agrarische sector en vaak ook de financiële basis van een land- en tuinbouwbedrijf. Het is zaak om er zuinig op te zijn. Duurzaam bodemgebruik helpt agrariër en maatschappij als het gaat om voldoende en veilig voedsel, sponswerking voor water, vastleggen van CO2 en biodiversiteit.

Je kunt met verschillende brillen op naar de bodem kijken. Bij de 'scheikundige bril' staan chemische processen centraal. Door de 'natuurkundige bril' is de bodem het substraat voor plantenwortels en de rijbaan voor trekkers.

Drie brillen

Bij de 'biologische bril' gaat het om echter relaties tussen organismen, inclusief planten, en het milieu in bodem. De levende bodem dus. Bijsturen van bodemkwaliteit- en vruchtbaarheid gebeurt nu vooral met de eerste en tweede bril op. Wij hebben ook geleerd wij hebben ook geleerd alleen met die twee brillen te kijken. We hadden de derde niet nodig omdat we konden 'repareren' met pk's en mineralen.

Het is nu de uitdaging om elkaar te helpen met de zoektocht hoe we het beste met alle drie kunnen kijken. Want kijken met de biologische bril vraagt een andere benadering en meer kennis.

De bodem is een buffer en vangt veel op. Daardoor herkennen we niet-duurzaam bodembeheer niet direct. Pas op lange termijn verslechtert productiecapaciteit en biodiversiteit. Dat geeft niet alleen lagere gewasopbrengsten en mindere kwaliteit van producten, het leidt ook tot zwaardere belasting van de omgeving.

Bodem vraagt geduld

Omgekeerd kost duurzaam bodemherstel juist veel tijd en dat vraagt geduld van eigenaren en omgeving. Dit geldt zowel voor de effecten van de bodem en het bodemleven zelf, als ook voor de opbrengsten.

De transitie rust vooral op de schouders van de boeren en tuinders: de boer moet het doen! Maar boeren kunnen het niet alleen, ze hebben een netwerk nodig dat helpt en motiveert. Naast het vaste netwerk is ook steun nodig van overheden, onderzoek en maatschappelijke organisaties. We moeten met kennis de boer handvatten te geven voor duurzamer bodembeheer.

Financiële ondersteuning

Ondernemers moeten gevoed en geïnspireerd worden met en door kennis. Demonstraties in de praktijk maken vraagstukken en oplossingen tastbaar. Bij de opzet van dergelijke projecten is financiële ondersteuning vanuit POP3 nodig en mogelijk. Met projecten die bijdragen aan de maatschappelijke doelstellingen én de boer ondersteunen bij duurzamer gebruik van de bodem.

Hoe kan de gedachte van 'De boer met het doen!' omgezet worden in actie? Door vragen, kansen, kennis en ideeën te verbinden. Dit vraagt om ondersteuning en informatie. Bijvoorbeeld door kennis van onderzoek en koplopers over te brengen aan de hele sector. Zodat de boer de voordelen ziet en niet meer 'moet' maar 'wil' aanpassen.

Ook is betere kennisuitwisseling nodig tussen onderzoek, sector, bedrijfsleven, onderwijs en overheid. Opleiding op thema's als de bodem en ecosysteemdiensten moet worden versterkt.

Tenslotte moeten we knellende regelgeving in kaart brengen en op lossen, bijvoorbeeld rond toedienen van organische stof. Zonder voldoende aanvoer van organische stof zal de bodemkwaliteit achteruit gaan, met negatieve gevolgen voor landbouw en maatschappij.

Peter Baltus,
Bodemverbinder
pbaltus@projectenltonoord.nl