'Blijvend grasland veel waardevoller dan bouwland'

In Europa bestaat ongeveer een derde van alle landbouwgrond uit blijvend grasland. Sinds vorige eeuw staat het aandeel blijvend grasland door intensivering van de landbouw onder druk. In een aantal Oost-Europese en mediterrane landen komt dit enerzijds door slecht beheer en uit productie nemen van extensief gebruikte graslanden. Anderzijds hebben de gevolgen van de klimaatverandering met steeds langere periodes van droogte invloed op de afname.

In het noordwesten van Europa, waaronder ook Nederland, is de opmars van meer intensieve teeltsystemen debet aan de krimp van blijvend grasland. In 2016 was 71 procent van de in totaal 1 miljoen hectare grasland in Nederland blijvend grasland, goed voor naar schatting de helft van het gras en ruwvoer voor de Nederlandse melkveehouderij.

Dat aandeel is aan erosie onderhevig, merkt grasland- en nutriëntenonderzoeker René Schils van Wageningen University & Research (WUR). 'In Nederland zie je dat intensief landgebruik vanuit de akkerbouw een drukfactor is. Dat heeft zo zijn nadelen.'

Schils deed samen met Europese collega's binnen het project Super G onderzoek naar de voordelen van blijvend grasland voor het ecosysteem ten opzichte van bouwland en tijdelijk grasland. 'We hebben de functie van gras op zes onderdelen onderzocht: voerproductie voor vee, bijdrage aan biodiversiteit, klimaat, waterkwaliteit, erosie en culturele waarden. Uitgezonderd de voerproductie scoort blijvend grasland op alle punten beter dan tijdelijk grasland en bouwland.'

Aanbevelingen

Het onderzoek is in januari afgerond. De aanbevelingen van de onderzoekers zijn helder: bescherm blijvend grasland en stimuleer extensivering op blijvend grasland.

'Over het algemeen is blijvend grasland waardevoller dan bouwland en tijdelijk grasland', stelt de WUR-onderzoeker. 'Kijk bijvoorbeeld naar de waterkwaliteit. Je kunt je wel voorstellen dat er op blijvend grasland veel minder uitspoeling is, al speelt de intensiteit een grote rol. Op intensief bemest blijvend grasland kun je ook grote hoeveelheden stikstof verliezen. Vanuit het oogpunt waterkwaliteit kun je grasland beter in het voorjaar scheuren dan in het najaar.'

Streepje voor

Ook voor wat betreft het klimaat heeft blijvend grasland een paar streepjes voor op bouwland. Schils: 'Koolstofvastlegging geeft ook op intensieve graslanden een dikke plus ten opzichte van bouwland of tijdelijk grasland in vruchtwisseling. De wortels en stoppels van grasland zorgen voor een continue aanvoer van organische stoffen naar de bodem. Als je blijvend grasland om gaat zetten naar bouwland, dan kan die stikstof vrijkomen. Al hangt het ervan af wat er daarna wordt geteeld.'

Ook op de andere indicatoren komt grasland als beste uit de bus. Er is meer biodiversiteit door een rijk ondergronds leven en foeragerende insecten bovengronds, minder erosie in bergachtige gebieden en grasland levert een positieve bijdrage aan de culturele en recreatieve waarden van het landschap. 'Oftewel meer weidegang en open landschappen', duidt Schils.

Wat de onderzoeker betreft troeft blijvend grasland alle andere vormen van landbouwactiviteiten af. 'Ik ben kritisch over grasland verruilen voor andere voedergewassen zoals mais. Alleen als je grasland inruilt voor voedselproductie, is het een argument om dat te doen. Vooral als je het bekijkt vanuit de eiwittransitie, waarbij mensen meer plantaardige eiwitten gaan eten. Dan is bouwland ten koste van grasland wel te billijken.'

Tweede Kamer

Ook in de Tweede Kamer zijn er zorgen over de afname van grasland. Wat de impact daarop is van de afbouw van de derogatie is nog niet duidelijk. Tijdens het mestdebat van vorige week zei minister Femke Wiersma (LVVN) dat verschuivingen in arealen duidelijk worden als de gegevens over de teeltplannen in de meitelling bekend zijn.

Wiersma erkent de zorgen van ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis. Hij signaleert dat boeren grasland omzetten naar bouwland en dat provincies geen beleid voeren om dat te voorkomen. 'We hebben de melkveesector en rundveehouderij keihard nodig om de waterkwaliteit te garanderen', stelt de minister die in de graslandpremie het instrument ziet om het graslandareaal te behouden. 'We houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.'