Jan Vonk: 'Melk maken van gras moet je zo goed mogelijk doen'

'Waarom doe je de koeien nog niet naar buiten?' vraagt student Thijs aan melkveehouder Jan Vonk in het Zuid-Hollandse Goudriaan. Thijs houdt zijn handen op elkaar tussen het gras en schat de grashoogte op 15 centimeter. Vonk: 'Als je kijkt naar de hoeveelheid gras, zou ik de koeien kunnen inscharen. Het kriebelt bij mij om dat te doen. Maar het is nog te nat. Als ik de koeien hier laat grazen, ben ik bang dat ze de graszode te veel beschadigen.'

De melkveehouder heeft deze ochtend bezoek van vier studenten van onderwijsorganisatie Yuverta. Docent Arjan Madern is meegekomen. 'Deze leerlingen volgen de Vakroute Melkveehouderij. Die opleiding bieden we vanuit de Yuverta-vestiging in Ottoland aan. De vakroute combineert vmbo en mbo in één opleiding', legt Madern uit.

Secure graslandboer

De studenten komen veel op melkveebedrijven. Voor het vak grasland bezoeken ze regelmatig de boerderij van Jan en Hermineke Vonk. 'We komen hier omdat Jan Vonk een secure graslandboer is en daar veel over kan vertellen en laten zien.'

Dat doet de melkveehouder graag. Hij heeft passie voor zijn werk en draagt zijn visie graag uit aan jonge mensen die hun toekomst hopen te vinden in de melkveehouderij.

Vonk beschouwt zijn grasland als het belangrijkste kapitaal onder zijn bedrijf. 'We boeren hier in de Alblasserwaard op grond waar je niet veel meer mee kunt dan er gras op te laten groeien. Er wordt hier in de regio wel wat snijmais geteeld, maar ideaal is dat niet. Het grootste deel van mijn bedrijfsareaal bestaat uit veen met daarboven een dun laagje klei als teeltlaag', zegt hij.

'Als je verder uitzoomt en door de bril van de overheid naar dit gebied kijkt, zijn er maar twee keuzes: boeren gras laten telen om daar met koeien melk van te maken of landbouwgrond omzetten in niet-productieve natuurgrond, onder meer door de teeltlaag weg te halen. Dit laatste zien we hier in de Alblasserwaard nog weinig, maar iets noordelijker aan de andere kant van de Lek zijn al heel wat boeren verdwenen ten gunste van de natuur', weet de melkveehouder.

Vergroenen

'Ik geef de voorkeur aan de eerste keuze', vervolgt Vonk. 'Boeren moeten de mogelijkheid houden om hier met een melkveebedrijf een inkomen te verdienen. Ik sta zeker niet negatief tegenover de maatschappelijke trend om te vergroenen. Sterker nog, we doen er hier volop aan mee. We vinden het belangrijk om op alle fronten te werken aan de volhoudbaarheid van onze bedrijfsvoering. Daarom doen we ook mee aan On the way to PlanetProof van Royal FrieslandCampina en kunnen we zonder al te grote inspanningen aan de normen van dit programma voldoen.'

De melkveehouder zegt dat hij in zijn hart vooral melkveehouder is. 'Ik geniet van mooie koeien die het goed doen.' De liefde voor zijn vee vormt voor hem een argument om terughoudend te zijn over omschakelen naar een biologische bedrijfsvoering, een keuze die hij met zijn relatief extensieve bedrijfsvoering ook zou kunnen maken.

Meer mogelijkheden

'Mijn idee is dat ik als gangbare boer meer mogelijkheden heb om mijn koeien te voeren zoals me goeddunkt dan als biologisch melkveehouder. Ook de omschakelperiode van twee jaar om biologisch te worden, is iets waar ik tegen opzie. Dat is een periode met fors hogere kosten zonder extra opbrengsten', legt Vonk uit.

Ondanks zijn passie voor koeien besteedt de melkveehouder ook veel aandacht aan de verzorging van zijn grasland, omdat dit volgens hem essentieel is voor een goed draaiend melkveebedrijf met alleen grasland. 'Als koeienboer ben ik beslist geen machineboer. Dat zie ik als een voordeel. Voor de meeste werkzaamheden op het land ben ik aangewezen op de loonwerker. Die heeft meer mogelijkheden dan ik om te investeren in bodemvriendelijke machines. Denk aan een sleepslangbemester, brede banden en drukwisselsystemen.'

Zelf heeft de ondernemer maar een klein machinepark. 'Schudden en harken doen we zelf. Ik heb ook een maaier. Die gebruiken we als ik minder dan 4 hectare heb te maaien. Bij het maaien van grotere oppervlakten komt de loonwerker met een dubbele maaier. Triplemaaiers zie je hier in de regio nauwelijks vanwege de vele greppels in het land. Als de loonwerker komt maaien, richt die zich op de grote stukken. Zelf maai ik dan de randen, kopakkers en andere reststukjes.'

De langgerekte percelen bij de boerderij van Vonk worden omsloten door openbare wegen. 'Voor machines gebruiken we de weg als kavelpad. De loonwerker weet dat ik berijding van het grasland met volle vrachten en keren in de wei tot een minimum wil beperken. Hij gaat de weg op als hij met een soms nog niet helemaal volle vracht langs een dam van een perceel rijdt. Door deze aanpak kunnen we voor het koeverkeer volstaan met betonpaden van 90 centimeter breed. Koeien lopen toch altijd achter elkaar.'

Dat theorie en praktijk niet altijd overeenkomen, weet de melkveehouder als geen ander. Hij wijst de studenten op een naastgelegen perceel. 'Vorige week heeft de loonwerker daar gereden met de sleepslangbemester. Na 250 kuub is hij gestopt, omdat er schade ontstond aan de grasmat. Halverwege het perceel vroeg het trekken van de sleepslang zoveel kracht dat de trekker begon te slippen. Ik wilde te graag omdat de mest in de kelder boven de roosters dreigde te komen. We moeten nog even geduld hebben.'

Organische stof

Student Jordy vraagt of Vonk aan graslandvernieuwing doet. 'De meeste percelen hebben we nog nooit volledig op de kop gezet. Dat vind ik op deze grond niet zo'n goede aanpak. Je verliest er veel organische stof en draagkracht mee. Sinds we deelnemer zijn aan On the way to PlanetProof mogen we bovendien geen grasmat meer doodspuiten', antwoordt de melkveehouder.

'Ik zie wel voordeel in het regelmatig doorzaaien van mijn grasland. Jaarlijks proberen we dat globaal bij een kwart tot een derde van de percelen te doen. Met doorzaaien verbeter je de botanische samenstelling en werk je kale plekken weg. We gebruiken daarbij graszaadmengsels met diploïde grassen. Die dragen meer bij aan de draagkracht van de grasmat dan tetraploïde grassen', zegt Vonk.

Dag en nacht weiden

Meestal is de melkveehouder een van de eersten in de buurt die de koeien naar buiten doet. Een groot deel van het groeiseizoen weidt hij dag en nacht. 'Het is goed voor de koeien. Het helpt om de levensduur te vergroten. Bedrijfseconomisch pakt het ook goed uit, als je de koeien het gras zo veel mogelijk zelf laat ophalen. Met beweiding scoor je niet de meest maximale grasopbrengst, maar je houdt wel de kosten laag', licht hij toe.

'Daarnaast passen koeien in de wei bij het beeld dat de burger graag ziet. Ook dat vind ik belangrijk. We zitten hier aan de rand van de Randstad. In de zomer fietsen veel stedelingen hier door de polder. Door onze neventak, de bed and breakfast, zijn er vaak gasten op de boerderij. Ik maak graag een praatje en vertel dan over onze aanpak', zegt Vonk.

Rantsoen

Het grootste deel van het rantsoen van de veestapel bestaat uit gras. De melkkoeien krijgen naast vers gras of kuilgras dagelijks 2 kilo droge stof snijmais met een beetje aardappelpersvezels die de melkveehouder gebruikt als afdeklaag op de maiskuil.

'Onze aanpak met veel weidegang, veel kuilgras en beperkt krachtvoer leidt niet tot topproducties. We zitten op 8.700 tot 8.800 kilo melk per koe per jaar. Doordat we de kosten laag houden, scoren we een goed saldo per kilo melk', zegt de melkveehouder. 'Ik ben lid van de European Dairy Farmers, waar we als Nederlandse leden regelmatig onze kengetallen met elkaar vergelijken. Wat betreft financieel resultaat zitten we steevast bij de positieve helft.'

De ondernemer is tevreden over hoe het loopt. 'De stal zit vol en we benutten ons grasland goed.' Grote toekomstplannen heeft hij niet. 'Ik vind het niet de tijd om grote stappen te zetten. Er zijn te veel onzekere factoren. Voor ons geldt daarnaast dat we nog niet weten of er bedrijfsopvolging is. We hebben geen kinderen. Een opvolger van buiten is een optie.'