Minister Wiersma: 'Dwang is mijn persoonlijke rode lijn'

De minister reageerde met haar uitspraak op de stevige kritiek van de Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA. Deze partijen verwijten haar 'boeren onwaarheden te vertellen' door een hogere rekenkundige ondergrens te presenteren als een oplossing voor het stikstofprobleem.

'Dat is een valse belofte', zegt Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren). Zij wil van Wiersma horen dat ze dwingende maatregelen niet uitsluit en herinnerde haar aan de twee rechterlijke uitspraken die de regering wijzen op de verplichting de natuur te herstellen.

Voor de minister gaat gedwongen krimp of onteigening een brug te ver. 'Dat is mijn persoonlijke rode lijn', zegt ze. Wiersma wijst daarbij op afspraken in het hoofdlijnenakkoord die dwingende maatregelen uitsluiten. Aan het einde van het debat diende Ouwehand een motie van wantrouwen in tegen de landbouwminister.

Spoor 2 voor emisssiereductie

De minister stelt dat de rekenkundige ondergrens verhogen slechts een van de onderdelen is van haar stikstofaanpak. Ze komt nog met een tweede pakket maatregelen – 'spoor 2' noemt ze dat – met daarin voorstellen om de stikstofemissie te reduceren. Pijler daaronder is doelsturing met 'bedrijfsspecifieke en haalbare normen' voor individuele boerenbedrijven.

Op dat doelen 'haalbaar' moeten zijn, wordt Wiersma opnieuw aangevallen. Volgens de oppositiepartijen liggen er reductiedoelen die lang niet alle boeren kunnen halen. '10 procent van de boeren gaat de emissiedoelen niet halen', zegt Laura Bromet (GroenLinks-PvdA). Die zich daarbij baseert op de technische briefing die de Tweede Kamer over dit onderwerp organiseerde met wetenschappers van de Wageningen University & Research.

Pieter Grinwis (ChristenUnie) is bang dat 'haalbaar' een manier wordt om niet concreet te worden. 'Als 70 procent van de melkveehouders de doelen wel kan halen, spreken we dan van haalbaar?'

Vangnet voor boeren

Volgens Wiersma zijn er veel manieren om milieudoelen te halen. Hoe groot de opgaven bij doelsturing zullen zijn voor individuele boeren, kan ze nog niet zeggen. Dat komt bij de plannen voor 'spoor 2'. Wel noemt ze de nieuwe brede beëindigingsregeling die ze ook in de maak heeft als vangnet voor boeren die met het oog op de grote reductieopgave willen stoppen.

De beschuldiging van D66 dat de minister geen pijnlijke maatregelen durft te nemen, spreekt ze tegen. 'Een aantal maatregelen leidt al tot minder dieren. Dierrechten afromen is een forse en pijnlijke maatregel. Ik ben bereid moeilijke keuzes te maken.'

Opvallend tijdens het debat was de uitleg die twee coalitiepartijen geven aan het door hen gesloten hoofdlijnenakkoord. Caroline van der Plas (BBB) houdt de VVD aan de afspraak dat er geen gedwongen krimp of onteigening komt. Op zijn beurt wijst Thom van Campen (VVD) erop dat het kabinet zich zou houden aan Europese wetten en richtlijnen en rechterlijke uitspraken.

Reflecteren op Europese afspraken

Wiersma zegt zich te houden aan beide afspraken, maar merkt daarbij ook op dat de ministeriële stikstofcommissie de Europese afspraken wel tegen het licht gaat houden. 'We moeten daarop wel kunnen reflecteren: hebben we het destijds goed gedaan bij het maken van die afspraken? Alle opties liggen daar op tafel.'

Wiersma verdedigt in de Tweede Kamer ook haar plan om een hogere rekenkundige ondergrens in te voeren om de vergunningverlening weer op gang te brengen. Diverse partijen vrezen dat dit juridisch geen stand houdt. Die twijfel kan er ook voor zorgen dat banken bedrijven niet financieren uit vrees dat de afgegeven vergunning later weer door rechters wordt afgewezen. Dat is in 2019 ook met het Programma Aanpak Stikstof (PAS) gebeurd.

De minister benadrukt dat een rekenkundige ondergrens slechts een eind maakt aan de beperkingen van het rekenmodel met 0,005 mol per hectare per jaar. Onder de door haar gewenste hogere waarde van 1 mol per hectare per jaar is een activiteit ook niet toe te schrijven aan individuele activiteiten of bedrijven.

'We hebben een degelijke wetenschappelijke redenatie voor een rekenkundige ondergrens', zegt Wiersma die ongeacht de zorgen in de Tweede Kamer haar voorstel gaat voorleggen aan de Raad van State. Invoering van een hogere drempelwaarde staat volgens haar los van de plicht om de emissie van stikstof te verminderen.

Stok achter de deur

Met een motie probeert de VVD bij de minister een stevige stok achter de deur te zetten. Het liberale Tweede Kamerlid Thom van Campen vraagt daarin van de regering helderheid over welke emissiereductie nodig is om de landelijke doelen te halen. Hij wil dit ook laten doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Dit verzoek maakt grote kans op een meerderheid, omdat dit is medeondertekend door NSC, D66, ChristenUnie, SP en GroenLinks-PvdA.

Omdat het volgende week reces is, stemt de Tweede Kamer pas op dinsdag 4 maart over de ingediende moties. Ook over de motie van wantrouwen van de Partij voor de Dieren. Wiersma ging daar niet inhoudelijk op in. Achter de schermen kreeg ze te horen: 'Nu hoor je er echt bij', grapt ze.