Melkveebedrijven zien afzetkosten mest verdubbelen

Inperking gebruiksnormen

Inperking van de gebruiksnormen voor stikstof als gevolg van het afbouwpad voor de derogatie is de reden dat rundveehouders meer mest moeten afzetten. Vorig jaar werd de stikstofgebruiksnorm met 10 kilo verlaagd. Dit jaar komt er nog eens een verlaging van 20 tot 30 kilo bij. Gevolg is dat rundveehouders minder mest kunnen uitrijden op hun eigen bedrijf.

Wageningen University & Research (WUR) heeft berekend dat door verlaging van de gebruiksnormen dit jaar 22 miljoen kilo extra stikstof van rundveebedrijven op de markt komt. De opkoopregeling van rundveebedrijven en de hogere afroming bij verkoop van fosfaatrechten buiten de familie leveren naar verwachting een besparing op van 7 miljoen kilo stikstof.

Een gemiddeld melkveebedrijf moet rekenen op een extra mestafzet van 383 ton. Dat komt boven op de 838 ton die vorig jaar buiten het bedrijf moest worden afgezet. 'Door de lagere gebruiksnormen neemt het aantal melkveehouders dat mest buiten het eigen bedrijf moet afzetten toe en ook de hoeveelheid per bedrijf', verklaart WUR-onderzoeker Alfons Beldman.

De mestafzetkosten zijn voor melkveehouders in 2024 geschat op 17 euro per ton. Beldman: 'Niet alle mest van rundveehouders wordt afgezet via intermediairs. Een deel vindt zijn weg via boer-boercontracten of samenwerkingsvormen tussen rundveehouders en akkerbouwers. De schatting voor 2024 is deels gebaseerd op het Bedrijveninformatienet. Het complete beeld ontstaat als we alle cijfers hebben.'

Enige verlichting in de mestmarkt komt dit jaar uit de varkenshouderij. De opkoopregelingen leiden tot een sterke vermindering van het aantal varkens in Nederland. 'Het zal positief meewerken, maar de krimp in de varkenshouderij is onvoldoende om het mestprobleem helemaal op te lossen', zegt econoom varkensproductie Robert Hoste van Wageningen Economic Research.

Hoste rekent dit jaar op een vermindering van het aantal varkens in Nederland met 10 tot 12 procent. Dit komt neer op een afname van de stikstofproductie met 9 miljoen kilo. Dat compenseert een groot deel van de extra hoeveelheid stikstof die door lagere gebruiksnormen vanuit de melkveehouderij zijn weg moet vinden. Alles bij elkaar komt er nog zo'n 6 miljoen kilo extra aan stikstof op de mestmarkt.

Dat betekent dat dit jaar voor zo'n 1,5 miljoen ton mest extra ruimte moet worden gezocht. 'De hoeveelheid grond verandert niet. Dus in die zin zal mest niet goedkoper worden. Hoeveel de prijzen zullen stijgen, durf ik niet te zeggen, maar het is logisch dat ze omhooggaan', stelt de varkenseconoom.

Minder ruimte in akkerbouw

De extra hoeveelheid mest moet dit jaar worden afgezet in een markt die minder ruimte biedt. Dat komt omdat de gebruiksruimte in met nutriënten verontreinigde gebieden dit jaar met 20 procent afneemt. 'In die gebieden die een groot deel van Nederland beslaan, is dus sowieso 20 procent minder ruimte voor stikstof', reageert voorzitter Tineke de Vries van LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente.

'Elke akkerbouwer moet kijken wat nog wel mag en aan de hand daarvan bepalen in welke vorm hij dat doet. De financiële prikkel is in ieder geval hoog om organische mest te gebruiken', erkent De Vries. De vakgroepvoorzitter verwacht dat de lagere gebruiksnormen in klei-gebieden ten koste gaan van de hoeveelheid organische mest die daar wordt uitgereden. Op het zand verwacht ze dat effect niet.

Bron van inkomsten

Dierlijke mest ontvangen en uitrijden zorgt bij akkerbouwers voor een mooie bron van inkomsten. De Vries: 'Ja, dat is mooi. Aan de andere kant helpt het niet mee om uitspoeling of afspoeling te voorkomen. Ondernemers zullen eerder geneigd zijn om wat meer mest uit te laten rijden. Dit is geen stimulans om minder te gebruiken. Het feit dat een veehouder moet betalen om van de mest af te komen, is geen gezonde situatie. Dat is helder.'

De vakgroepvoorzitter hoopt dat kunstmestvervanger renure snel wordt toegelaten, zodat er betere afzetmogelijkheden ontstaan voor bewerkte mest. Ook moeten er volgens haar initiatieven in gang worden gezet om meer in te kunnen zetten op monomestvergisting.

Om de spanning in de markt iets te laten afnemen, hoopt De Vries dit voorjaar op een lange periode met mooi weer. 'Dan is de ruimte om mest af te zetten groter dan vorig voorjaar, toen het zo nat was.'

Jos Verstraten, portefeuillehouder mest en mineralen van LTO-vakgroep Melkveehouderij, krijgt zelf geen signalen over volle mestputten. 'Ik merk wel dat partijleider Caroline van der Plas van BBB onlangs tijdens een debat een vraag stelde aan landbouwminister Femke Wiersma of het mestuitrijseizoen kon worden vervroegd', zegt hij. Dat vond Verstraten opmerkelijk, want de start van het uitrijseizoen is al jaren op 15 februari.

Terwijl er regelmatig sprake is van verlenging aan het eind van het seizoen, was er nog nooit behoefte aan een vervroeging. 'Het feit dat Van der Plas erom vroeg, duidt erop dat mestkelders hier en daar vol zitten. Terwijl twee weken geleden al voorspelbaar was dat de weersomstandigheden dit nauwelijks toe zouden laten en een vervroeging nooit op tijd zou zijn geregeld', merkt de vakgroepbestuurder op.

Aan de andere kant vindt Verstraten het niet verrassend dat er om vervroeging is gevraagd, want de mestmarkt verzandt. 'Op basis van de data van 2024 zie je dat er onvoldoende mest is geëxporteerd. Dan weet je dat de voorraden toenemen. Sommige boeren komen in het nauw en willen eerder mest uitrijden. Daarna zien ze wel verder.'

Pessimistisch

De vakgroepbestuurder ziet op de korte termijn geen extra ruimte ontstaan. 'Een nieuwe derogatie is ver weg. De minister heeft aangekondigd nog voor de zomer een verzoek in te dienen voor 2026. Ik ben daar pessimistisch over. De derogatie zit muurvast. Ik ben blij met de inzet van Wiersma, maar we moeten ons niet rijk rekenen', zegt hij.

Ook ziet Verstraten het traject rond renure als kunstmestvervanger langzaam verlopen. 'De vraag is of dit volgende maand op de agenda van het nitraatcomité komt. Zo niet, dan is er onvoldoende draagvlak. Dit betekent dat het op zijn vroegst 1 januari 2026 wordt. Eerst werd gedacht aan 1 januari van dit jaar.'

Er is daarnaast volgens hem politiek onvoldoende draagvlak om met het breekijzer Brussel te laten weten dat het anders moet. 'De situatie wordt onhoudbaar.'

Kansen voor stikstofgat

Wel is Verstraten blij dat de correctiefactor voor de gasvormige stikstofverliezen bij melkvee iets lucht geeft. Hij ziet ook kansen voor het stikstofgat. De wijziging van de correctiefactor kan leiden tot een grotere aanpassing van tabel 6a. Daarnaast wordt nog naar een aanpassing van de BEX gekeken. Bij dit stikstofgat kan een bedrijf zijn eigen correctie op gasvormige verliezen berekenen aan de hand van de stikstof-fosfaatverhouding van de mest ten opzichte van de analyses van afgevoerde mest.

'De intensieve sector werkt hier al jaren mee. Voor de grondgebonden veehouderij is dit niet toegestaan. Wij willen op dezelfde manier worden behandeld', zegt de vakgroepbestuurder. 'Ik ken boeren die dit al hebben toegepast om daarmee hun mestvoorraad te verantwoorden. RVO moet hier iets mee.'

Handelingsperspectief

Verstraten ziet hierin wel handelingsperspectief. 'Het voordeel is dat minister Wiersma hiervoor niet naar Brussel hoeft om toestemming te vragen. Ze moet het uiteraard wel kunnen verantwoorden.'

Als mestprijzen hoort de vakgroepbestuurder variabele bedragen tussen de 25 en 40 euro per kuub runderdrijfmest, af boerderij. 'Dat is nu nog van opslag naar opslag. Wel is het vlak voor het uitrijseizoen ieder jaar de duurste tijd om mest af te zetten.'