Hoe kunnen pootgoedtelers Y-virus blijven beheersen?

Virusolie toepassen in pootgoed werkt vooral als een nog niet besmette bladluis Y-virus uit zieke planten haalt, maar niet als de luis al is besmet. Dit blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research (WUR) in lelies en aardappelen. Daarnaast komt uit tussentijdse resultaten van virusonderzoek door Delphy naar voren dat het witten van het gewas en ruggen voor desoriëntatie van luizen zorgt.

Specialist gewasbescherming Jan Salomons van Delphy gaf onlangs tijdens de Pootaardappeldag in het Flevolandse Emmeloord een toelichting op deze inzichten uit de praktijkstudie. Hierin onderzoeken teeltspecialisten onder meer welke teeltmethode de meeste bladluizen weert en welk behandelingsschema de laagste virusoverdracht geeft.

'Er is veel variatie in zowel de jaren als de proeven', zegt Salomons over de virusproeven vanaf seizoen 2018 tot en met 2023. 'Maar we zien wel een paar trends waar pootgoedtelers op kunnen anticiperen. Wat betreft virusolie blijkt dat twee keer per week 3 à 4 liter spuiten het beste resultaat geeft. Dit geldt vooral bij een vroege luizendruk, wanneer de telers doorgaans nog niet aan het selecteren zijn.'

Een nieuw inzicht vanuit het WUR-onderzoek in lelies is dat virusolie vooral opname van Y-virus uit de bronplant voorkomt. 'Als de luis al besmet is, werkt virusolie veel minder goed', meldt Salomons. 'Haal zieke aardappelplanten tijdig uit het perceel om het aantal bronplanten te verkleinen. Goed selecteren blijft erg belangrijk.'

Een ander interessant onderzoeksresultaat is het effect van het wit maken van de aardappelruggen en de eerste weken van het opkomende gewas op de luizendruk. Salomons toont de resultaten van negen objecten in een veldproef van 2023 op een perceel in het Flevolandse Swifterbant.

26 procent viruszie

Daaruit blijkt dat het aandeel Y-viruszieke planten het laagst is met de combinatie van twee keer per week olie spuiten en het wit maken van de bodem: 26 procent. Maak je ook het gewas in de eerste drie weken vanaf de opkomst wit, dan is het percentage viruszieke planten 34. In het object waar alleen twee keer per week olie is toegepast waren met 58 procent juist de meeste viruszieke planten te zien.

'Dit is met de huidige inzichten nu beter te verklaren. In de veldproef in 2023 werden hele rijen met 100 procent Y-viruszieke planten niet met de objecten met virusolie meegespoten. Terwijl dat jaar sprake was van een vroege en hoge luizendruk', legt Salomons uit. Delphy wil de komende jaren vooral het onderzoek naar het wit maken van de ruggen en het gewas verder uitbouwen. 'Het is duidelijk dat deze kleur zorgt voor desoriëntatie bij luizen.'

Volgens de gewasbeschermingsspecialist is een dergelijke methode goed toe te passen in combinatie met herbiciden in het voorjaar. 'Dat is praktischer dan het gewas met stro bedekken of de tussenzaai van haver of gerst. Deze methoden hebben hetzelfde desoriënterende effect op luizen.' Naar die methoden doet Delphy geen onderzoek, omdat het effect daarvan al meermaals is bewezen.

Breedwerkende luizendoders

Verder benadrukt Salomons dat pootgoedtelers voor een goede virusbeheersing niet zonder breedwerkende luizendoders kunnen. 'Omdat nog maar weinig verschillende actieve stoffen zijn toegelaten, neemt het risico op resistentie van luizen toe. Spuit een breedwerkende luizendoder niet vaker dan één keer in de tien dagen', adviseert de Delphy-specialist. 'Gebruik dan wel de volledige dosering.'

Breedwerkende insecticiden zijn volgens Salomons ook cruciaal in de bestrijding van het bladrolvirus. 'Dit virus heeft meer aandacht nodig, zeker gezien het afgelopen seizoen.' NAK vond het bladrolvirus in 2024 bij 8,5 procent van de gekeurde pootgoedpartijen. Dat is een forse toename ten opzichte van 2023, toen de keuringsdienst het bij 2,5 procent van de partijen aantrof.

'Voor een goede bestrijding van het Y- en bladrolvirus zullen telers vanaf komend seizoen breedwerkende insecticiden vroeg moeten inzetten. Wat betreft afwisseling van middelen is het nieuw toegelaten Mavrik vanaf dit jaar een extra mogelijkheid', geeft Salomons aan.

Om het risico op overdracht van het Y-virus van de ene naar de andere plant te verkleinen, kunnen akkerbouwers op de buitenste 10 tot 25 meter van het perceel een niet-virusgevoelig pootaardappelras zetten. Want de meeste luizen zitten in eerste instantie vaak aan de randen van de percelen.

'Na een aantal keer prikken zijn de luizen het Y-virus kwijt en kunnen ze dus niet meer het mogelijk virusgevoelige ras binnen in het perceel besmetten', beredeneert Salomons. Een andere optie is om aan de randen bijvoorbeeld graan te zaaien, maar dat is minder praktisch. Intensief virusolie toepassen alleen in de buitenste randen van het perceel kan de overdracht van het Y-virus ook de kop indrukken.

Tot slot wijst Salomons telers erop dat het belangrijk is ook later in het seizoen te blijven opletten. 'Voorkom hergroei van loof en zorg voor een optimale loofdoding.'