'Phytophthora beheersen doe je samen met je buurman'

Phytophthora sloeg in 2024 al vroeg in het seizoen op grote schaal toe. Weersomstandigheden bemoeilijkten een tijdige en goede beheersing. In zowel de biologische als de gangbare aardappelteelt waren noodgrepen vereist om het gewas te redden. 'Veel telers hadden in mei al zorgen vanwege de hoge phytophthoradruk', zegt Pinxterhuis.

'Maar mede doordat de telers de boodschap van gewasbeschermingsmiddelen combineren en afwisselen goed hebben opgepakt, is een groot deel van de aardappeloogst gered. Daarbij hebben we geluk gehad dat vanaf juli de zon vaker scheen. Hierdoor nam de druk van de schimmelziekte af.'

Veel geld

Maar Pinxterhuis voegt er direct aan toe dat de phytophthorabestrijding telers vorig jaar veel geld heeft gekost. 'Phytophthora maakt de aardappelteelt risicovol en prijzig, waarbij het rendement op het spel staat en de milieu-impact toeneemt door opbrengstverlies en middelengebruik.'

De projectleider Actieplan Plantgezondheid concludeert dat de vorig jaar geïntroduceerde Taskforce Phytophthora vorig jaar goed heeft gefunctioneerd. Deze aanpak is in 2024 ingesteld door de stuurgroep van het Actieplan Plantgezondheid. Aanleiding was de grote ziektedruk in 2023 en de beperkte mogelijkheden om de uit de hand gelopen besmetting te beheersen.

Experts hadden vooral zorgen dat de kwalijke phytophthorastammen EU-43 en EU-46 in seizoen 2024 zouden uitbreiden in populatie. 'Maar dat is niet gebeurd', meldt Pinxterhuis opgelucht. 'De populatie van EU-43 is zelfs flink teruggedrongen.'

Kleurenschema

Als hulpmiddel om op het juiste moment de juiste middelen te kiezen, introduceerde de Taskforce Phytophthora vorig jaar een kleurenschema. De verschillende kleuren geven een duidelijk overzicht van fungiciden en bijbehorende werkzame stoffen die beschikbaar zijn.

Vorige week publiceerde BO Akkerbouw het geactualiseerde kleurenschema, zodat aardappeltelers er ook komend groeiseizoen weer gebruik van kunnen maken. Belangrijkste wijziging in het schema is het overzicht van actieve stoffen met bijbehorende middelen. Het bevat producten die in Nederland een toelating hebben en in 2025 beschikbaar zijn. Pinxterhuis adviseert akkerbouwers het schema als poster op te hangen en regelmatig te raadplegen om het spuitschema te toetsen.

Teeltvoorschrift phytophthora aangepast

Verder wijst de projectleider Actieplan Plantgezondheid aardappeltelers erop dat ze de teeltvoorschriften goed moeten kennen en opvolgen. Landbouwminister Femke Wiersma scherpte eind vorig jaar op verzoek van BO Akkerbouw het teeltvoorschrift phytophthora aan. De eerste aanpassing betreft de veranderde norm voor aardappelopslag. Deze is aangescherpt van twee planten naar één plant per vierkante meter. Telers moeten vanaf dit jaar uiterlijk 15 juni aan deze norm te voldoen.

Naast aardappelopslag zijn ook niet-gepote aardappelen en aardappelafvalhopen een potentiële bron voor nieuwe phytophthorahaarden. Wiersma stemde daarom in met het voorstel van BO Akkerbouw om de afdekplicht van deze afvalhopen te vervroegen naar 1 april.

Een teler in de zaal op de pootaardappeldag stelde de vraag of op de aardappelopslag- en afdeknorm wel wordt gehandhaafd. Pinxterhuis bevestigde dat er goed wordt gehandhaafd door keuringsdienst NAK en wees de aanwezigen in de zaal in Emmeloord erop er ook scherp op te zijn.

Tweestrijd

'Vorig jaar zagen we hier in de polder dat telers met elkaar in tweestrijd kwamen. Ze gingen niet met elkaar in gesprek, maar namen direct contact op met NAK om de buurman aan te geven. Mijn boodschap is om juist rechtstreeks contact op te nemen met je buurman om hem of haar op de teeltvoorschriften te wijzen. Ik snap dat dat niet altijd eenvoudig is, maar we hebben een gezamenlijk probleem', benadrukt de projectleider Actieplan Plantgezondheid.

Volgens Pinxterhuis is het dan ook mogelijk om sneller in te grijpen. 'Zo kun je een paar dagen verspreiding van phytophthora voorkomen.' Na een melding bij NAK geldt normaal gesproken een hersteltermijn van drie dagen. 'We proberen deze termijn in te korten, zodat we er veel meer bovenop moeten zitten om met elkaar phytophthora onder de duim te houden', zegt de projectleider Actieplan Plantgezondheid.

Verbeterde phytophthoraresistentie

Pinxterhuis vindt het verder verstandig dat de telers meer gaan kiezen voor rassen met een verbeterde phytophthoraresistentie, mits afnemers, zoals de aardappelverwerkende industrie, hiervoor openstaan.

'Daar proberen we vanuit de taskforce met ketenpartners afspraken over te maken. Het kan zo dik tien jaar duren, voordat er substantieel wat verandert. Maar als we daar nu geen druk op zetten, duurt het nog langer. Een resistent ras is een belangrijke bouwsteen in de beheersing van phytophthora', licht de medewerker van BO Akkerbouw toe.

Overigens betekent het niet dat akkerbouwers een resistent aardappelras niet meer hoeven te spuiten. 'Door te spuiten bescherm je actief de resistentiegenen. Omdat die er niet veel meer zijn, moeten we zuinig zijn op de resistentiegenen die we nu hebben', stelt Pinxterhuis. Tot slot wijst hij telers erop gebruik te maken van beslissingsondersteunende systemen.