De agrariër als oplossing in de voedselketen

Het idee achter BronVanOns is een duurzaam voedselcollectief in natuurgebied Weerribben-Wieden dat boeren de kans biedt om extensiever te boeren met een nieuwe, regionale voedselketen. Om er zeker van te zijn dat zijn initiatief op draagvlak kon rekenen van de overheid, ging Schel er eerst mee naar de gemeente en de provincie. 'Daar werd het heel positief ontvangen', vertelt hij.

Schel wilde aan de voorkant weten of de overheid positief tegenover zijn idee stond en niet alles zou afschieten. Dat zou opnieuw een negatieve ervaring betekenen voor de boeren, iets wat niet wenselijk is. In een economie die gericht is op massaproductie en export tegen lage kosten, zitten boeren klem, weet de initiatiefnemer.

Hij wil dat samen met de deelnemende boeren doorbreken door eerlijke bronprijzen te hanteren en een regionale voedselketen op te bouwen.

Systeem moet op de schop

De berekening van de bronprijs staat nog niet vast, omdat de voedselketen eerst moet worden opgezet. 'Wat wel duidelijk is, is dat het huidige systeem op de schop moet. Alle stappen in de voedselketen zijn gericht op winst maken en aandeelhoudersbelang. Door deze elementen weg te halen en alleen voldoende winst te genereren om te kunnen herinvesteren, kan de keten veel goedkoper functioneren. Bij BronVanOns gaat de winst direct terug naar de bron: de boer.'

Schel, die vier jaar geleden in het gebied kwam wonen in Sint Jansklooster, brengt veel ervaring met zich mee. Hij is al zijn hele leven als strategisch adviseur betrokken bij grote veranderingen bij bedrijven. 'Als je een systeemprobleem wil aanpakken, heb je kritische massa nodig. Een voldoende groot gebied. Het moet niet te klein zijn, maar het kan ook niet over heel Nederland. Weerribben-Wieden beschikt over die kritische massa. Daarnaast moeten we het als collectief aanpakken. We moeten het samen doen.'

'Je moet je dan ook afvragen of het zinvol is dat boeren allerlei nevenactiviteiten ontwikkelen om een goede boterham te verdienen. Er ontstaan steeds meer individuele initiatieven. Als de ene boer een boerderijwinkel begint, hoeft de buurman dat niet meer te doen. Daar moeten we vanaf. We moeten zorgen dat boeren in zijn kernactiviteit weer gezond wordt', stelt Schel.

Eerlijk verdeelde inkomsten, rust bij het ondernemen en vereende krachten zijn de belangrijkste pijlers die ervoor moeten zorgen dat agrariërs niet langer de minst bedeelde schakel zijn binnen de voedselketen. BronVanOns ziet agrariërs niet als medeveroorzaker van de huidige problematiek, maar als onderdeel van de oplossing.

Op andere manier denken

'Je kunt je een gebied als de Weerribben-Wieden toch niet voorstellen als het geen agrarisch gebied zou zijn? We moeten alleen op een andere manier gaan denken', meent de initiatiefnemer. 'De regelgeving maakt dat boeren minder kunnen produceren, maar de keten gaat geen hogere prijzen geven. Dat maakt dat boeren klem komen te zitten. Als we op deze manier doorgaan, blijven we dezelfde problemen houden. Het wordt tijd dat we dit samen aanpakken.'

Als voorbeeld haalt Schel het Zwarte Woud in Duitsland aan. Ook daar liggen streekproducten in de schappen bij de supermarkt. Of Italië, waar vrije schapruimte plaatsmaakt voor lokale producten. 'Een grote uitdaging wordt het opereren als collectief. Dat is spannend, maar ook de enige manier waarop dit kan slagen. Het vraagt om vertrouwen en samenwerking.'

Een belangrijke bijvangst moet het vormen van een brede gemeenschap worden, waarbij boeren, vrijwilligers en sympathisanten elkaar inspireren. Schel: 'We hebben een sterke merkidentiteit neergezet. De eerste subsidiegelden hebben we gebruikt voor het krachtig neerzetten van het merk. Daarmee kunnen we de community aanspreken.'

BronVanOns moet een herkenbare vlag worden voor de mensen, legt de initiatiefnemer uit. 'Het is belangrijk dat we de gunfactor hebben bij de consument. We willen een regionale voedselketen zijn, daar moet de consument zich wel mee kunnen identificeren en associëren. Daarnaast moet het betaalbaar zijn.'

Ook voor de consument

BronVanOns is er niet alleen voor de boeren, maar ook voor de consument, vertelt Schel. 'We stellen een groothandel en distributienetwerk op die producten letterlijk van het land naar de klant brengt. Ik zou het mooi vinden als men elkaar uitnodigt voor een rondleiding over het bedrijf. Het moet een geheel worden. Ze maken onderdeel uit van een collectief met veel kennis en expertise, laten we daar maximaal gebruik van maken.'

Samen aan de slag voor de lange termijn, dat is het idee. 'Ik merk dat de grootste interesse zit bij dertigers met opgroeiende kinderen, waarvan de ouders zorgen hebben over het voortbestaan van het bedrijf. Als je praat over rust en plezier, mag je ook verwachten dat je je minder zorgen hoeft te maken. De boer hoort met dieren en mooie producten bezig te zijn. Maar ze moeten ook rust en het vertrouwen hebben dat de onderneming door kan gaan.'

Het doel is om eind 2025 de eerste producten te leveren, bijvoorbeeld aan grote keukens, horeca en ziekenhuizen. 'De meerwaarde die naar de boer gaat, halen we uit de keten en niet uit de portemonnee van de consument', aldus Schel. 'Het geloof is er. Over vijf jaar hoop ik dat boeren met trots kunnen zeggen dat ze met dit initiatief hun bedrijf gezond hebben gemaakt.'