'Rendement verbeteren is in onze keten altijd een teamprestatie'

Het is 10 uur en de stalmedewerkers genieten buiten in de zon van een bakje koffie. John Lorist is binnen. Druk met voorziene en onvoorziene werkzaamheden die de participatie in Vlees van Wolvega, zoals het bedrijf heette dat 1 juni werd overgenomen, met zich meebrengt. Dat hoort er nu eenmaal bij, zegt Lorist die in de loop der jaren vaker met dat bijltje hakte.

In 2005 begon de ondernemer samen met collega-varkenshouder Mark van Sambeek Frievar, een samentrekking van Friesland en varken. In Nederland was dat toen het eerste officiële ketenconcept in de varkenssector. De drijfveer van Lorist en Van Sambeek was de overtuiging dat door samenwerken de kwaliteit van varkens beter wordt.

Optimalisatie en efficiëntie

'Optimalisatie en efficiëntie vloeien daar dan logischer wijs uit voort', merkt Lorist op. Hij is het gezicht van de keten naar buiten. Van Sambeek is intern het aanspreekpunt.

Frievar is producent van het Gaasterlander Kruidenvarken. Gaasterlander omdat het kernfokbedrijf van de keten in het Friese Gaasterland ligt. Het concept is georganiseerd vanuit de gedachte dat de kwaliteit van de vleesvarkens beter wordt door stroomlijnen van bedrijfsprocessen. Daarom ligt de bedrijfsbegeleiding voor alle deelnemers aan Frievar bij De Varkenspraktijk. 'Rudolf Raymakers speelde bij de ontwikkeling van ons concept een belangrijke rol', zegt Lorist over de voormalig varkensdierenarts van De Varkenspraktijk.

Samen met Topigs Norsvin is de Friverdi-zeug ontwikkeld. De eindbeer binnen het concept is van het ras Piétrain.

Kruidenmengsel

Daarnaast werkt Frievar met vaste voerleveranciers: ForFarmers en AgruniekRijnvallei. Het specifieke kruidenmengsel is samen ontwikkeld met Biosfeer Groede. Grasdrogerij Hartog mengt dat door de luzerne die de varkens dagelijks krijgen en De Jager Transport brengt het bij de deelnemers aan het concept, die verspreid over Nederland wonen. Johan Robbertsen Biggentransport verzorgt alle veevervoer, terwijl MS Schippers bijdraagt aan de interne en externe biosecurity.

Een vast team specialisten staat de deelnemers met raad en daad bij. Binnen de keten ligt de focus op gezondheid en welzijn. 'Welzijn begint bij een gezond varken. Tomenbeleid bijvoorbeeld pasten wij vijftien jaar geleden al toe, lang voordat het proefbedrijf in Sterksel daarmee begon', zegt Lorist.

De ondernemer herinnert zich nog goed dat hij over tomenbeleid eens een inleiding hield in Den Bosch. 'Daar werd toen behoorlijk lacherig over gedaan. Bij ons zorgde het voor een drastische verlaging van het aantal luchtweginfecties en stress bij de varkens.'

Alle deelnemers aan het concept werken met hetzelfde handboek met protocollen, gericht op een minimaal gebruik van medicijnen en vaccins. Lorist: 'Met een vaccin kunt je veel voorkomen, maar elke vaccinatie gaat ten koste van groei. Bij Frievar kennen we geen standaard vaccinaties omdat dat het werken makkelijker maakt.'

Blockchain

De informatie-uitwisseling tussen de schakels in de keten gebeurt sinds 2019 via de blockchain. Een soort database, waarin transacties kunnen worden opgeslagen. De strakke organisatie binnen Frievar garandeert een continue vleeskwaliteit. Het proces is reproduceerbaar en controleerbaar. De ondernemer spreekt in dat verband over een groeiproces van jaren. 'Grote ketens als Keten Duurzaam Varkensvlees en Varken op z'n Best staan nog maar aan het begin daarvan', stelt hij.

'Onze belangrijkste les over de afgelopen jaren is dat de partners in onze keten hetzelfde doel voor ogen moeten hebben als wij en dat het moeilijk was om zover te komen.'

In de varkenshouderij probeert elke schakel het succes van een ondernemer en zijn bedrijf te claimen, maar succesvol zijn wordt nooit door één facet bepaald, vindt Lorist. Hij illustreert dat met een voorbeeld.

'Stel onze varkens groeien 40 gram meer dan gemiddeld. Dan zie je in de praktijk dat de jongens van het voer dat claimen of de genetica of de dierenarts. Bij Frievar kennen we dat soort claims niet. Onze partners dragen elk hun steentje bij aan het rendement van de keten. Dat is altijd een teamprestatie. Daarin zit een deel van de winst van de keten. Ons motto is niet voor niets: samen werken, samen sterker.'

Niet zonder trots zegt de ondernemer dat Frievar-vleesvarkens bovengemiddeld groeien, de EW-conversie onder het landelijk gemiddelde ligt, 30 procent van de vleesvarkens AA-geclassificeerd is en de uitval 30 procent onder landelijk gemiddelde ligt. De deelnemers realiseren daardoor gemiddeld een 20 procent hogere voerwinst.

Ambitie

Volgens Lorist is de ambitie om te verdubbelen in aantal varkens. In de keten is ruimte voor nieuwe deelnemers, maar die krijgen is niet vanzelfsprekend. De filosofie achter het concept moet mensen aanspreken. Het vertrouwen daarin en in de collega-varkenshouders in de keten moet groeien. Dat kost tijd. 'In de loop der jaren zijn varkenshouders met het concept gestopt omdat het toch niet paste.' Soms is er sprake van angst. Lorist relativeert dat en merkt op: 'Je kunt niet elke dag de beste zijn. Je kunt het iedere dag iets beter doen.'

De participatie van Frievar in Vlees.nu past bij de drive om schakels in de keten te optimaliseren en bij de visie op vleesconsumptie. Smaak staat bij de consumptie van vlees voorop, maar de omstandigheden waaronder een varken wordt gehouden, tellen steeds zwaarder. Voor Frievar is dat niet nieuw. 'We werken al twintig jaar met de vijf vrijheden van Brambell. Die staan aan de basis van een dierwaardige veehouderij. Daar doen wij onze stinkende best voor', benadrukt Lorist.

Markten dicht bij huis

'Wij geloven dat je in de toekomst verbinding moet hebben met de lokale markt', vervolgt de ondernemer. 'Voor ons betekent dat voortdurend zoeken naar markten dicht bij huis. Wij geloven dat Vlees.nu ons daarbij kan helpen.' Vlees.nu verwerkt voor 85 procent varkenskarkassen. Behalve die uit de Frievar-keten ook varkens uit de Keten Duurzaam Varkensvlees. De resterende 15 procent betreft rund-, kalfs-, lams- en kippenvlees.

Met de deelname in Vlees.nu is de keten verkort. De toegevoegde waarde daarvan verzilveren vraagt om groei in de afzet. Lorist: 'Daar ligt de prioriteit de komende tijd.' De Vleeshoeve in Wolvega maakt onder andere vlees van Gaasterlander Kruidenvarken diepvries klaar voor boerderij- en streekwinkels en wordt in de tweede helft van dit jaar ondergebracht in het pand van Vlees.nu. Ook worden nieuwe halffabricaten van gerookt en gegaard vlees ontwikkeld. 'De trend in de consumptie is naar luxe en meer gemak', licht de ondernemer toe.

Dwars door alle ontwikkelingen heen speelt werken aan meer duurzaamheid. Retail, voerfabrikanten en slachterijen zetten allemaal zwaar in op de CO2-voetafdruk. Ook bij Frievar is dat actueel. Maar de duurzaamheidsdiscussie gaat volgens Lorist veel verder dan dat. 'Ik denk dat de CO2-voetafdruk over vijf jaar achterhaald is. Europa gaat duurzaamheid integraal wegen aan de hand van twintig kritische prestatie-indicatoren (KPI's) en transport wordt een daarvan.'

Een andere drager onder duurzaamheid is voederconversie. 'In onze keten zitten we daar goed mee. Bij Frievar proberen we de dingen in balans te doen. Stuur je sterk op de ene KPI, dan gaat dat ten koste van een andere', zegt de ondernemer. Alle KPI's zijn meetbaar te maken. Daarvan is Lorist overtuigd. Wat hem zorgen baart, is het feit dat de politiek gaat bepalen welk gewicht aan de afzonderlijke KPI's wordt toegekend.

Waardig dieren houden

De ketenregisseur spreekt in termen van 'een groot grijs oerwoud'. 'Wat zegt dat uiteindelijk de consument? Dat wordt een immens ingewikkelde discussie.' Lorist houdt het liever bij 'waarde en waardigheid'. Een varken vertegenwoordigt waarde, maar verdient het ook dat er als levend wezen waardig mee wordt omgegaan. Dat geldt ook voor het product dat het dier voortbrengt: het vlees.

'Waarde en waardigheid horen bij elkaar. Als ondernemer maak je daarin het verschil', vindt Lorist. Om die reden hanteert de keten bijvoorbeeld een strikt euthanasiebeleid. Varkensdierenarts Manon Houben ontwikkelde voor de Frievar-deelnemers een welzijnsapp. Maandelijks wordt die ingevuld. Lorist: 'Doordat je iedere maand dezelfde punten scoort, wordt welzijn meetbaar en bespreekbaar en krijgt het echt inhoud.'