Verhoogt een hitteshock de weerbaarheid van planten?

Het klinkt wat vreemd: met een hitteshock de weerbaarheid van planten verhogen. Toch is het een al bewezen fenomeen in bijvoorbeeld de Californische druiventeelt. Ook de eerste resultaten na toepassing in de teelt van knolselderij en graszaad in Zeeuws-Vlaanderen zijn positief. In combinatie met de toediening van geïoniseerd water lijkt de gewasbehandeling voorlopig het meest effectief.

Marc van Vooren teelt samen met zijn zoon Tom en schoonzoon Remy Ghijsels via maatschap Van Vooren onder meer knolselderij en graszaad in Sluis. Volgens hen komt het gebruik van chemie in deze teelten steeds meer onder druk te staan. In hun zoektocht naar alternatieven kwamen ze drie jaar geleden uit bij de hitteshockmethode in combinatie met de toepassing van geïoniseerd water.

Sindsdien heeft de maatschap, mede dankzij een Europese subsidieregeling en geld van provincie Zeeland, een prototype kunnen laten ontwikkelen en met deze methode kunnen experimenteren. Afgelopen seizoen blies het apparaat meermaals een luchtstroom van 200 graden Celsius in de knolselderij.

‘Deze shock creëert bij de plant een stressreactie’, weet Eugen Hilbring, als zelfstandig onderzoeker en expert hittetechniek betrokken bij het driejarige project. 'Het gewas gaat alles mobiliseren dat in de plant zit om beter bewapend te zijn tegen volgende stresssituaties. De plant wordt daardoor sterker en weerbaarder tegen stress en belagers van schimmels, bacteriën en insecten. Ook stimuleert het groei.'

Teamleider duurzame teelt Peter Leendertse van CLM Onderzoek en Advies vult aan: 'Waarnemingen uit plantmonsters laten zien dat het gewas na de hitteshock meer suikers aanmaakt. Dat betekent dat de plant energie genereert om zich te weren tegen ziekten en plagen. We zien ook een toename van het kaliumgehalte, met een betere celopbouw tot gevolg.'

Daarbij zorgt kalium voor meer wortelmassa. Hoe meer wortels, hoe beter de plant ook in staat is om water en nutriënten op te nemen.

Branders met een blaasmond

De hitteshockcombinatie bestaat simpel gezegd uit branders met een blaasmond aan de voorzijde van de trekker. Aan de achterkant zit een spuitboom met luchtondersteuning, waarmee het geïoniseerde water met een optimale bedekking wordt toegediend. 'Het geladen water desinfecteert het loof, waardoor schimmelsporen worden vernietigd', zegt Marc van Vooren. 'Dit water mist een ion, maar is niet schadelijk. Het wordt in de bierindustrie gebruikt om leidingen te ontsmetten.'

Toen vorig jaar het eerste prototype van de machine beschikbaar kwam, werkte de Zeeuwse teler met een hitteshock van 120 graden Celsius. Achteraf bleek dat een te lage temperatuur voor een zichtbaar effect. Wel leek bij toepassing in graszaad er minder infectie te zijn van zwarte roest.

De projectbetrokkenen besloten de temperatuur voor de proeven van afgelopen seizoen op te schroeven naar 200 graden Celsius. 'Of dat heet genoeg is? Dat moet nog blijken', geeft Tom van Vooren aan. 'Het gaat er eerst om dat we onder meer met plantmonsters kunnen vaststellen dat een hitteshock het gewenste effect heeft. Vanuit daar kun je optimaliseren en de machine doorontwikkelen.'

Dat betreft volgens hem zorgen voor een hogere efficiëntie; meer zelfvoorzienendheid en lagere kosten. 'Bijvoorbeeld door een bredere spuitboom te plaatsen, het geïoniseerde water zelf te produceren met energievoorziening vanuit onze eigen zonnepanelen en in eigen beheer waterstof produceren in plaats van het gebruik van propaangas.'

Het huidige prototype is 3 meter breed en de capaciteit is 1 hectare per uur. Marc van Vooren houdt er rekening mee dat de toepassing in knolselderij wekelijks moet plaatsvinden. Of dit meer of minder vaak kan of met een andere rijsnelheid, moet nog worden beproefd.

Te arbeidsintensief

Vaker dan één keer per week is te arbeidsintensief, tenzij bijvoorbeeld de werkbreedte wordt vergroot. Dan gaat de capaciteit omhoog. Marc van Vooren: 'We moeten blijven testen, het liefst in meerdere jaren. Want ieder seizoen is anders.'

De ontwikkeling van de hitteshockmachine bespreken de knolselderijtelers vooral met de machinebouwer, Hilbring en Leendertse. 'Je moet echt als team opereren’, vindt Leendertse. ‘Zo moet iedere betrokkene aangeven het als hij ergens tegenaan loopt. Anders kunnen we niet aan oplossingen werken', benadrukt de teamleider van CLM.

Hij juicht initiatieven als de hitteshockmachine toe. 'Vanwege diverse gezondheids- en milieuredenen verdwijnen belangrijke chemische middelen. Die middelen vallen weg, maar de plantziekten niet. Het is mooi dat een bedrijf als Van Vooren daarop probeert voor te sorteren.'

Hij benadrukt dat afnemers toepassing van innovaties financieel moeten ondersteunen. 'Duurzame innovaties wil je voor iedere teler interessant maken. Zonder beloning vanuit de markt lukt dat niet. Supermarkten, als je eisen stelt aan producten met minder residu, beloon dan de ondernemer voor zijn extra inspanningen', roept Leendertse op.