Trendonderzoek wijst uit: meeste boeren content met financiële positie

Algemeen onderhoud is met 37,2 procent het voornaamste investeringsdoel onder boeren en tuinders. De bouw van een stal of schuur volgt met 31,9 procent. Een nieuwe trekker of andere machine komt op de derde plaats met 30,3 procent. Het aankopen van grond is voor 18,7 procent het investeringsdoel voor 2025. 10,7 procent wil investeren in mestopslag, 5,9 procent in mestverwerking.

Van de boeren en tuinders die voor 2025 geen investeringsplannen hebben (32,1 procent) zegt 41,1 procent het bedrijf momenteel op orde te hebben. Onzekerheid speelt bij andere groepen boeren een rol. 25,9 procent wijst hierbij naar de landbouwpolitiek, 13,4 procent noemt de marktomstandigheden te onzeker.

De hoge investeringsbereidheid gaat gepaard met een grote mate van tevredenheid over de financieringsmogelijkheden (75,2 procent), een wat lager percentage (63,3 procent) zegt zich geen zorgen te maken over de toekomst van het eigen bedrijf. De grootste zorg die de meeste boeren en tuinders (66,9 procent) hebben is een toename van regeldruk.

Hogere eisen

Een van de belangrijkste redenen om niet te investeren in 2025 is dat banken steeds hogere eisen stellen. Een Gelderse melkveehouder is piekbelaster: 'Grondaankoop is dus nagenoeg onmogelijk.'

Een melkveehouder uit Zuid-Holland klaagt: 'De banken doen moeilijk over het rendement van het bedrijf, terwijl de zekerheden elk jaar in waarde toenemen.' Je moet vooral zelf wat vet op de botten hebben om te kunnen schakelen', zegt een collega uit dezelfde provincie.

In de akkerbouw worden de hoge pachtprijzen genoemd als obstakel voor het krijgen van een financiering. Een glastuinder in Noord-Brabant zit ook klem. 'De bank zegt eigenlijk geen vastgoed te financieren, enkel op basis van cashflow. Waardoor het als starter moeilijk wordt om financiering te krijgen.'

Klimaatverandering is voor de helft van de boeren en tuinders een serieuze uitdaging. 50,4 procent van de agrariërs die deelnamen aan het Nieuwe Oogst Trendonderzoek 2025 voelt op het eigen bedrijf de impact van het veranderende klimaat.
Een nog groter aandeel van 65,7 procent neemt maatregelen om de klimaatimpact op de productie te beperken. In de editie 2024 van het trendonderzoek deed 54 procent dat. Het natte voorjaar van 2024 is ongetwijfeld debet aan deze groei.

De lente was landelijk gemiddeld de op een na natste lente sinds het begin van de metingen. April en mei waren recordnat en niet eerder waren twaalf maanden aaneen zo nat als de afgelopen twaalf maanden tot juni 2024. Dit heeft meer boeren aangezet tot het nemen van maatregelen.

Bodembeheer

De meeste agrariërs (74 procent) noemen bodembeheer als de belangrijkste maatregel tegen de gevolgen van klimaatverandering, in 2022 was dat 67,4 procent. 52 procent houdt er rekening mee bij gewas- of raskeuze tegen 44,8 procent twee jaar geleden. 45,6 procent investeert om deze reden in drainage tegen voorheen 22,3 procent.

Een andere mogelijkheid om financiële (klimaat)risico's uit te sluiten, is het aanleggen van een financiële buffer zegt 75,3 procent. Een brede weersverzekering is voor 12,2 procent een optie, ongeveer evenveel als de 11,7 procent in 2023. In het onderzoek eind 2022 was dat voor slechts 6,3 procent een optie.

In de editie 2025 van het trendonderzoek zegt 12,5 procent te kiezen voor een hagel/stormverzekering, eind 2022 was dat met 7,4 procent eveneens een kleiner aantal boeren.

Boeren en tuinders noemen een keur aan maatregelen die ze nemen tegen de effecten van klimaatverandering. Enkelen noemen kilveren en peilgestuurde drainage, waardoor de waterafvoer verbetert, als getroffen maatregelen. Anderen kiezen voor hagelnetten en regendoeken om oogsten te beschermen.

Bij klimaatverandering krijgen ook dieren aandacht. Menig melkveehouder heeft als maatregel ventilatoren in de stal geplaatst. 'En 's nacht weiden', aldus een Overijsselse melkveehouder.

Marktconcept

Het leveren aan een marktconcept van een supermarktketen of afnemer is voor veel boeren en tuinders nog een brug te ver. In het trendonderzoek 2025 geeft 27,2 procent aan dit te doen. In 2024 lag dat met 38,7 procent aanzienlijk hoger.

Deze afname is deels te wijten aan aangescherpte eisen. Zo meldt een Friese melkveehouder de levering aan On the way to PlanetProof afgelopen voorjaar werd gestaakt. 'We konden niet aan de eis voor kruidenrijk grasland voldoen. Als we extra grond kunnen kopen of huren zouden we weer kunnen instappen, mits de fabriek ruimte heeft.'

Eisen die steeds worden aangescherpt, hogere kosten en de 'poespas' die ermee gepaard gaat, is voor veel boeren en tuinders reden een overstap naar een conceptproduct niet te ambiëren. Slechts 21,8 procent zou dat wel willen, 3 procent zegt op een wachtlijst te staan.

'De supermarkten zijn onbetrouwbaar. Ze stellen eisen en hanteren veel regels, maar als ze het goedkoper uit het buitenland kunnen halen, zonder die regels en eisen, doen ze dat en dan laten ze ons vallen', reageert een akkerbouwer uit Flevoland.

Van de boeren die al wel deelnemen, zegt 50,9 procent dat het voldoende meerwaarde oplevert, dat is meer dan in 2023 (44,7 procent) en 2022 (39,7 procent). Ook de deelnemers voor wie het een meerprijs opleverde, nam in de afgelopen drie jaar toe van 50,5 procent tot 65,3 procent.

Een Zeeuwse akkerbouwer is weer afgehaakt. 'Ik heb daar ervaring mee. In het begin krijg je iets meer, maar later wordt het standaard en wordt het de oude prijs met meer voorwaarden.'

Op in de massa

Een vleesveehouder uit Noord-Holland kan zonder. 'Wij leveren liever direct aan consumenten en afnemers die ons product kopen omwille van de kwaliteit en onze persoonlijke manier van boeren. Bij een concept gaat ons product op in de massa.'

Er zijn meer boeren en tuinders die vanuit duurzaamheidsoverwegingen meedoen met een concept. Het is beter voor dier, bodem en omgeving zegt 22,5 procent, vorig jaar was dat 14,4 procent.

Een ruime meerderheid van de boeren en tuinders heeft vertrouwen in landbouwminister Femke Wiersma, zo blijkt uit het trenonderzoek. Dat vertrouwen is er niet wanneer naar specifieke beleidsopgaven wordt gekeken. Een minderheid verwacht dat de minister het stikstofprobleem voor de landbouw kan oplossen en nieuwe derogatie van Brussel krijgt.

In het onderzoek geeft nagenoeg twee derde (64,3 procent) van de ondervraagde boeren en tuinders aan dat zij vertrouwen in de minister hebben. Dit percentage lijkt niet bijzonder hoog, maar verdient nuance. Uit andere – meer algemene – peilingen blijkt dat het vertrouwen in bewindspersonen zelden boven de vijftig procent komt.

Uit een onderzoek dat EenVandaag in november hield, kwam bijvoorbeeld naar voren dat 47 procent van de bevolking vertrouwen heeft in minister Dick Schoof. Peilingen van onderzoeksbureau Ipsos laten vergelijkbare cijfers zien.

Niet aan te rekenen

Ondanks het vertrouwen dat de minister geniet, verwacht slechts een derde van de respondenten dat de minister het stikstofprobleem voor de landbouw gaat oplossen met de door haar voorgestelde mix van innovatie en opkoop. Verder verwacht een kwart van de boeren en tuinders dat de minister erin slaagt om van de Europese Commissie een nieuwe derogatie te krijgen.

Waarom hebben veel boeren dan toch zoveel vertrouwen in de minister? In de open antwoorden van de enquête komt het beeld naar voren dat de meeste respondenten vinden dat minister Wiersma de huidige problemen niet zijn aan te rekenen. Ze noemen de minister van goede wil en prijzen haar dossierkennis.

Zij zien ook een minister die met handen en voeten is gebonden aan wetgeving en beleid dat door vorige kabinetten is gemaakt. 'Wat door het vorige kabinet is aangericht, repareer je niet in een halfjaar', zegt een Drentse boer met een multifunctioneel bedrijf.

Diverse deelnemers constateren ook dat de Europese Commissie Nederland simpelweg geen nieuwe derogatie gunt, ongeacht de inspanningen van de minister. 'Tegen de storm in trappen kan, maar dan moet je stevig doorfietsen. Of Wiersma dat lukt, is de vraag', concludeert een Gelderse boerin met een akkerbouwbedrijf.

De onzekerheid over wet- en regelgeving rond bijvoorbeeld mest en stikstof zorgt ervoor dat de focus van een groot deel van de boeren en tuinders in 2025 ligt op stabiliseren (46,3 procent). 14,3 procent van de boeren en tuinders richt zich komend jaar op groei, terwijl 12,8 procent het rustiger aan wil doen.

Focus op stabilisatie

In het trendonderzoek kregen ondernemers de vraag hoe zij de stikstofemissie op hun bedrijf willen terugdringen, voor zover van toepassing. Daarbij waren meerdere antwoorden mogelijk. Bij het onderzoek van vorig jaar gaf nog 47 procent aan te hopen dat het kabinet de stikstofdoelen versoepelt. Inmiddels is die hoop afgenomen. Nu geeft 34,6 procent aan op versoepeling te gokken.

Net als verleden jaar denkt 39,7 procent de emissie terug te dringen door te innoveren. Overigens ziet ook minister Wiersma een belangrijke rol voor innovatie weggelegd. Verder ziet bijna 18,6 procent extensiveren als optie. Ook dit percentage is vergelijkbaar met verleden jaar.

Verder voelt 10,8 procent van de respondenten voor het toepassen van regeneratieve landbouw. Overstappen op plantaardige teelten, biologische landbouw of multifunctionele landbouw zijn net als voorgaande jaren voor weinigen een optie.

De politieke voorkeur van boeren en tuinders is verschoven. Van de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB is alleen de steun voor de PVV gegroeid ten opzichte van een peiling die vlak voor de verkiezingen van november 2023 is gehouden. Dat is opvallend, want de PVV heeft geen traditie van een grote achterban in de agrarische sector.

Steun BBB neemt af

De BoerBurgerBeweging (BBB) is net als voorgaande jaren de grootste partij onder boeren en tuinders, al brokkelt die steun wel af. Bij de peiling kort voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2023 gaf bijna 60 procent van de boeren en tuinders aan op deze partij te stemmen. Ruim een jaar later is dat aantal gedaald naar 39,7 procent.

BBB is niet langer onomstreden in de sector. 'BBB heeft ons voor de gek gehouden', zegt een melkveehouder uit Zuid-Holland. 'Ze zeiden dat ze een alternatief plan hadden, maar nu ze aan de macht zijn, hebben ze dit niet.' Hij stemt de volgende keer CDA. Een akkerbouwer uit Flevoland is ook kritisch. 'De verkiezingsbeloften worden zonder pardon overboord gegooid. Ook provinciaal.' Wie haar stem nu krijgt, weet ze nog niet.

Anderen blijven juist achter BBB staan. 'Recht door zee', 'houdt woord' en 'gezond boerenverstand', zo klinkt het in diverse reacties. Dat maakt BBB volgens velen 'de enige partij voor boeren'. 'Ik moet er niet aan denken dat BBB niet bestond', vindt een boerin uit Zeeland.

Verder winnen de Christelijke partijen aan populariteit. Het CDA maakt een grote stap en is nu de tweede partij onder boeren en tuinders. 'Het CDA heeft afgelopen jaren de agrarische sector laten vallen en ziet nu in dat dat verkeerd geweest is. Met Henri Bontenbal heb ik wat meer vertrouwen gekregen', zegt een fruitteler uit Gelderland. Een Gelderse fokker van jongvee kiest juist SGP. 'De enige partij die zich niet schaamt voor de huidige landbouw.'