Leasen productierechten door afroming niet meer betaalbaar

Productierechten worden met ingang van het nieuwe jaar bij verhandeling buiten familieverband of bv-verband flink gekort. Bij fosfaatrechten voor melkveehouders gaat het om een afroming die van 10 naar 30 procent stijgt, bij varkensrechten is de afroming 22 procent en bij pluimveerechten 13 procent. Voor die laatste twee sectoren gold voorheen geen afroming.

De afroming geldt in alle sectoren niet alleen bij verkoop, maar ook bij het verleasen van rechten. Leasen is met name in de varkens- en pluimveesector heel gebruikelijk. In de melkveehouderij is dit minder het geval.

Verleasen nog wel aantrekkelijk?

Voor veehouders die een deel van hun rechten verleasen, is de grote vraag of ze dat willen blijven doen. Ze verliezen bij verleasen immers een deel van hun rechten en kunnen die het jaar erop niet meer verleasen. Bij opnieuw verleasen geldt weer een afroming, waardoor de verleaser steeds minder rechten overhoud.

'De veehouder wil in ieder geval de waarde van verlies door afroming gecompenseerd zien', zegt specialist intensieve veehouderij Rick ter Haar van Countus. 'En dan nog is het de vraag of de ondernemer de rechten niet liever verkoopt en zo zekerheid krijgt over wat die rechten opbrengen.'

Wanneer de rechten in een langjarig contract steeds aan dezelfde partij worden verleasd, is er alleen aan het begin een afroming. 'Langjarig rechten verleasen is een mogelijkheid voor vleeskuikenshouders die zijn overgestapt naar het één ster Beter Leven-concept', stelt bedrijfskundig adviseur Patrick Janssen van Flynth.

In dit concept worden doorgaans minder dieren gehouden. Deze ondernemers hebben dus rechten over om te verleasen aan bijvoorbeeld een leghennenhouder. 'Maar er zijn meerdere uitspraken gedaan waarbij rechten bij faillissement in de boedel van de leaser terechtkomen. De verleaser is die rechten dan dus kwijt. Of langjarige lease gaat werken, is daarom nog maar zeer de vraag', vervolgt Janssen.

Rundveehouders konden tot nu toe een klein deel van hun fosfaatrechten (tot 100 kilo fosfaat) afromingsvrij verleasen. Dat blijft ook in het nieuwe jaar zo. Rundveehouders die meer rechten verleasen, hebben volgens sectorleider melkveehouderij Hans Scholte van Flynth doorgaans de afspraak dat ze aan het einde van de leaseperiode dezelfde hoeveelheid rechten terugkrijgen van de tussenpartij.

Die tussenpartij haalde de korting van 10 procent dan bij de andere partijen vandaan. Bij een afroming van 30 procent zal dat niet meer lukken, verwacht Scholte. 'Dus ook voor de rundveehouderij wordt leasen vanaf 1 januari 2025 erg lastig.'

Te hoge prijs

Rechten leasen wordt door de afroming in veel gevallen ook een te dure aangelegenheid. Het leasen van varkensrechten kostte dit jaar tot dusver 1 tot 3 euro per kilo fosfaat. Door afroming raakt de verleaser 22 procent van zijn varkensrechten kwijt, dit zal de ondernemer minimaal als extra willen hebben in de leaseprijs. Bij een prijs voor 1 kilo fosfaat in concentratiegebied Oost van 30 euro wil de verleaser dus 6,60 euro extra hebben voor het verleasen.

In concentratiegebied Zuid ligt de prijs voor rechten op circa 165 euro. De verleaser zal dan zo'n 36 euro extra willen ontvangen. 'Zeker in concentratiegebied Zuid is die hogere leaseprijs absoluut niet op te brengen', stelt Janssen. 'Samen met de mestafzetkosten ben je het complete saldo van een vleesvarkensplaats al kwijt. En dan moeten arbeid en financiële lasten nog worden betaald.'

Voor pluimveerechten geldt hetzelfde, alleen is hier het afromingspercentage lager. Het effect op de leaseprijs blijft echter groot, omdat de leaseprijzen minder dan een halve euro per pluimvee-eenheid bedroegen. Ofwel minder dan 1 euro per kilo fosfaat. Bij een gemiddelde prijs van 26 euro voor pluimveerechten in regio Oost moet er bij een afroming van 12 procent ruim 3 euro extra bij de leaseprijs op. Dit betekent dat de leaseprijs verzesvoudigd.

De prijs van fosfaatrechten voor rundvee zit gemiddeld op zo'n 50 euro. Leaserechten zijn naar verhouding prijzig, met gemiddeld ongeveer 10 euro per kilo fosfaat. Bij een afroming van 30 procent moet daar dus nog eens 15 euro bovenop komen.

Onrust in de markt

Door de afromingsplannen van landbouwminister Femke Wiersma heerste er in de afgelopen periode flink wat onrust op de markt voor varkensrechten, weet ook directeur Erik van der Hijden van Farm Advies. 'Zeker is dat er afroming plaatsvindt vanaf 1 januari 2025. Maar de prijsontwikkeling van de rechten en leaserechten is heel onzeker.'

Volgens Van der Hijden zijn er in de afgelopen weken tijdelijk rechten op de markt gekomen van varkenshouders die gebruikmaken van de Subsidieregeling sanering varkenshouderij of een van de twee Landelijke beëindigingsregelingen veehouderijbedrijven (Lbv en Lbv-plus). 'Maar dat is tijdelijk. Die rechten verdwijnen', benadrukt hij.

De prijzen van varkens- en pluimveerechten liggen momenteel boven de waarde in de Lbv en Lbv-plus. Janssen: 'Als de rechten nog niet zijn ingetrokken, dan kunnen de stoppende ondernemers deze boven de verplichte 80 procent die ze moeten inleveren, ook op de markt kwijt. Logischerwijs zullen ze dit dan in 2024 moeten doen, vanwege de korting die op 1 januari 2025 van kracht gaat.'

Rechten op orde brengen

De prijzen voor varkensrechten in concentratiegebied Zuid liggen nu tussen 160 en 170 euro. Dit is fors meer dan de 30 euro in concentratiegebied Oost. Aan varkenshouders die nog rechten tekort komen, adviseert Van der Hijden om ervoor te zorgen dat ze die wel hebben. 'Anders mag je geen varkens produceren en moet je een deel van de stal leeg laten. Ben je van plan op termijn een stal bij te bouwen, maak dan een goed plan hoe je dat met rechten gaat oplossen.'

Ook Ter Haar adviseert veehouders ervoor te zorgen dat ze hun rechten op orde hebben. 'Voor de meeste varkens- en pluimveehouders is het haalbaar om de rechten die ze tekort komen, aan te schaffen. Op veel intensieve bedrijven is de liquiditeitspositie zodanig dat rechten kunnen worden aangekocht. Verder geeft het rust en een bepaalde mate van zekerheid in de bedrijfsvoering. En mocht er toch een generieke korting komen, dan is het veiliger als je minimaal het aantal rechten in bezit hebt voor je huidige aantal dieren.'

Ook voor melkveebedrijven is aankoop van fosfaatrechten de veiligste optie, stelt Scholte. Alleen speelt bij sommige melkveehouders mee dat ze hiervoor niet altijd voldoende liquide middelen hebben. 'Samenwerking met een andere rundveehouder biedt dan mogelijk een oplossing. Dit moet wel verder gaan dan alleen samenwerken op het gebied van fosfaatrechten. Er moet ook samenwerking zijn rond grondgebruik en daarbij moet het gaan om een langjarige overeenkomst.'

Voergeldstallen lastig

Voor bedrijven met voergeldstallen, waar een groot deel van de rechten nu nog wordt geleasd, kan de situatie vanaf 1 januari 2025 lastig worden. Door veel te hoge leaseprijzen is het niet haalbaar om met een voergeldconstructie een inkomen te halen. Rechten aankopen voor honderden varkens of duizenden leghennen zal dan financieel vrijwel onhaalbaar worden.

Voor bedrijven die altijd een beperkt aantal rechten in eigendom hebben gehad en die jaarlijks veel rechten moeten leasen, voorziet Janssen eveneens problemen. 'Niet alleen vanwege de financierbaarheid van de kooprechten, maar ook vanwege de beschikbaarheid van lease- en kooprechten in de markt. Zeker voor deze bedrijven is het belangrijk om hier op korte termijn naar te kijken en niet tot medio 2025 te wachten.'

De afroming geldt volgens minister Wiersma tot het moment dat de totale mestproductie onder het verlaagde plafond uitkomt. De grote vraag is wanneer dat zal zijn. Het duurt nog lang voordat de huidige Lbv-regelingen effect hebben op de mestproductie én een mogelijk toekomstige opkoopregeling moet eerst goedkeuring krijgen vanuit de Europese Commissie. De kans dat de mestproductie al in 2026 lager is dan het plafond lijkt daarmee erg klein.