Slechte oogst belemmert groei biologische chips

Achtergrond Akkerbouw John Ramaker 24 okt 2024 om 15:30uur

De eigenaren van FZ Organic Food in het Friese Wolvega zijn trots op de productie van biologische chips. Voor de benodigde aardappelen werken ze samen met Agrico. En de afzet is geborgd door afspraken met de biosupermarkt Ekoplaza.

Slechte+oogst+belemmert+groei+biologische+chips

Folmer Andringa pakt een handvol chips van de band en biedt het product aan bij de mensen die hij door de fabriek leidt. Zo vers en zo krakend, dat proef je nergens beter dan aan de droogband vlak voordat de schijfjes de zak ingaan.

Veel kansen om chips direct in de fabriek te proeven zijn er niet. Veelal zijn het gesloten bolwerken waar pottenkijkers worden geweerd. Uit angst dat anderen het procedé gaan kopiëren. Folmer en broer Bjorn Andringa verwelkomen hun bezoek allerhartelijkst. Je mag overal kijken, maar liever geen filmpjes van de gehele verwerkingslijn op internet zetten.

Vanuit het hele land zijn medewerkers van de biologische supermarktketen Ekoplaza en moederbedrijf Udea naar Friesland gekomen om daar samen met enkele journalisten een kijkje te nemen bij FZ Organic Food in Wolvega. De fabriek in het grootste dorp van de gemeente Weststellingwerf valt nauwelijks op tussen de huizen in dezelfde straat. En ook aan de achterzijde is het nog even zoeken naar het zwarte toegangshek.

Het is een natuurproduct. Als het niet groeit, dan is het er niet

Folmer Andringa van FZ Organic Food in Wolvega

Aan het einde van de toegangsweg staan medewerkers te zwaaien en dirigeren het bezoek naar een kleine toegangsdeur. Achter de deuren gaat het er gemoedelijk aan toe. Niks geheimzinnigs. De eigenaren Bjorn en Folmer Andringa vinden het wel leuk dat mensen geïnteresseerd zijn in hun activiteiten.

In 1983 startte vader Frans met kaashandelsactiviteiten in de oude Rivella-fabriek die al negen jaar leegstond. Hij verwierf naam en faam met de verkoop van verschillende biologische kazen onder de merknaam Fryslaner. Vooral blauwschimmelkaas Bleu de Wolvega kreeg veel bekendheid.

De jongens zagen het schuiven met dozen – zoals zij de kaashandelsactiviteiten noemen – niet zitten. Nee, zij wilden zelf produceren. En al die ideeën die ze daarin hebben opgedaan vind je nu terug in de fabriek. Verbouwinkje hier en verbouwinkje daar, overal staan machines waar weer andere producten mee worden gemaakt.

De broers Folmer en Bjorn Andringa geloven sterk in de kracht van samenwerking. © niels de vries

Van de 350 producten die ze verkopen, maken ze met 35 medewerkers 80 procent zelf. Wat uit de fabriek rolt is voor 90 procent onder eigen merk. De rest is private label. 'Dat heb je nodig om de lijnen goed te kunnen vullen', verklaart Folmer Andringa.

FZ Organic Food is een van de grootste producenten van biologische producten. Het feit dat ze zoveel verschillende producten maken heeft ook te maken met de relatief kleinschalige biologische markt. Andringa: 'Als wij het niet maken, dan bestaat het ook niet.'

Tijdens de energiecrisis in 2022 heeft het bedrijf het heel moeilijk gehad. De energierekening liep op van 12.000 naar 75.000 euro per maand. Het dwong de ondernemers tot vermindering van het personeelsbestand. Mede door coulance van toeleveranciers, zoals een lokale verkoper van verpakkingen, zijn ze er weer bovenop gekomen.

Blik op de toekomst

De blik is inmiddels weer volop op de toekomst gericht. 'Groeien is gezond. Al moet het niet te hard gaan', zegt Andringa. In de chipsactiviteiten mikken ze op een groei van 4 tot 5 procent per jaar. Dat gaat dit jaar alleen niet lukken. Dat heeft te maken met de slechte oogst.

De beschikbare hoeveelheid biologische chipsaardappelen is simpelweg te klein om groei te kunnen realiseren. De broers zijn al blij dat ze de van te voren afgesproken hoeveelheid van coöperatie Agrico halen. Jaarlijks gaat het om zo'n 2,5 miljoen kilo. Dit jaar kon slechts 200 ton extra worden vastgelegd. Dat moest tegen een flink hogere prijs, omdat er simpelweg niet meer aardappelen voorhanden zijn.

Consumenten zullen ook genoegen moeten nemen met kleinere chipjes. Een blik in de kuubskisten met aardappelen leert dat er heel veel kleine knollen in zitten. Andinga heeft de aardappelen het liefst zo rond mogelijk en zoveel mogelijk in de maat van 65 millimeter. De oogst van dit jaar komt daar bij lange na niet aan. Een groot deel blijft maar net liggen op een steekmaat van 35 millimeter.

Kleintjes eruit halen heeft geen zin

'We hebben hier te maken met een natuurproduct', legt Andringa uit. 'Dan heb je niet zomaar te kiezen. Als het niet groeit, dan is het er niet. Hopelijk neemt de consument dat ook voor lief.' De kleine maat eruit sorteren heeft geen zin. Dan houd je dit jaar veel te weinig grondstof over om product van te bakken, legt de producent uit.

Zeventien jaar geleden zijn de broers begonnen met een eigen lijn om chips te bakken. Daarvoor hadden ze onder het eigen merk Trafo ook al chips in de verkoop, maar deze werd toen nog in België gemaakt. Wekelijks werden aardappelen naar dat land gestuurd. Maar er ontstonden problemen rondom de hoeveelheid product die van die aardappelen werd gemaakt.

De ondernemers besloten toen de productie zelf te gaan doen. In Albanië kochten zij een productielijn die daar was neergezet met subsidie uit Nederland. De machines hadden er maar één dag gedraaid en werden na het opstrijken van de subsidies weer verkocht.

Vrachtwagen komt niet opdagen

Het transport van de machineonderdelen naar Nederland bleek een voorbode van het feit dat chips produceren niet van vandaag op morgen gaat. Bij aankomst in Nederland bleek een van de vrachtwagens met onderdelen te missen. 'Pas een week later kwam hij opdagen. Bleek dat de chauffeur een feest in eigen dorp nog even had meegepikt', lacht Andringa.

Ook toen de machines eenmaal op de juiste plek stonden bleek de productie moeilijker dan gedacht. 'Het is zeker niet zo dat je de knop omdraait en de productie vanzelf loopt. In het begin zag je overal aardappelen en chips, behalve op de plek waar ze moesten zijn. De chips zaten tot aan het plafond', wijst Andringa met brede gebaren naar boven.

Even spieken bij andere chipsfabrikanten behoorde niet tot de mogelijkheden. Slechts bij een aardappelverwerker in het noorden van het land konden de ondernemers een kijkje nemen. Daar werden frites gemaakt en geen chips. Dus moesten ze zelf experimenteren om het bakken onder de knie krijgen.

Suikerwaarde essentieel

Belangrijkste punt is om de suikers op de juiste waarde te krijgen. Soms moeten de kisten daarom langer voor de droogwand staan om de suikers voldoende omlaag te krijgen. 'Om de vorming van acrylamide te voorkomen moet het suikergehalte onder een bepaalde waarde zijn. Suikers verbranden is niet gezond.'

Voor het produceren van de chips werden jarenlang Agria-aardappelen gebruikt, naar volle tevredenheid van de producent. Maar langzamerhand kwam er steeds meer weerstand onder de biologische boeren. 'Zij wilden op een gegeven moment geen Agria's meer telen vanwege de aardappelziekte phytophthora. Wij vonden dat wel jammer, want die aardappel konden we lang bewaren. Daar konden wij tot in mei prima chips van bakken.'

Samen met leverancier Agrico is vier jaar geleden de zoektocht begonnen naar een ander ras dat sterker is tegen phytophthora. Dit jaar is FZ Organic Food helemaal omgeschakeld naar Beyonce. De middenlaat afrijpende kruimige aardappel zit vrij hoog in het onderwatergewicht. Belangrijk daarbij is dat de aardappel weinig suikers bevat en ook lang te bewaren is.

De kracht van samenwerking

De gebroeders Andringa geloven sterk in de kracht van samenwerking. Aan de teeltzijde is de samenwerking met Agrico gezocht. De coöperatie zorgt voor de teelt van de benodigde aardappelen. Die komen in kuubskisten aan de achterzijde van de fabriek in Wolvega. Daar bevindt zich ook de bewaarcel en is een directe aansluiting met de verwerkingslijn.

Aan de afzetkant heeft het bedrijf nu een overeenkomst gesloten met Ekoplaza. De afzetgarantie die Ekoplaza voor 350.000 tot 400.000 kilo chips biedt geeft de fabrikant en telers weer mogelijkheden om te investeren in een duurzame teelt. In het contract is geen exclusiviteit bedongen, maar is gekozen voor ondersteuning om de keten zo efficiënt mogelijk te laten opereren.

'Het is van belang dat de boer ook de juiste prijs krijgt, zodat hij volgend jaar weer aardappelen wil telen', vertelt kwaliteitsmanager Steven IJzerman van Ekoplaza. Aan de andere kant wil hij ook van het stigma af dat biologisch duur zou zijn. 'Dat hoeft helemaal niet', benadrukt hij.

Tafo-chips iets duurder

Zo liggen de Trafo-chipsaardappelen bij Ekoplaza in het schap voor 1,79 euro per zak van 125 gram. 'Daarmee is de chips misschien wel wat duurder dan de basismerken, maar de prijs komt in de buurt van een zak Lay's', aldus IJzerman.

Om de verkoop van Trafo-chips in de winkel te stimuleren, belooft Ekoplaza voor dit merk extra ruimte en een mooiere plek in het schap. Daarnaast kunnen klanten tot en met het einde van het jaar punten sparen voor een gratis zak chips, zodat steeds meer klanten er vertrouwd mee raken.

Bleu de Wolvega aan basis van veelzijdige bioproducent

Frans Andringa startte in 1983 met kaashandelsactiviteiten in de oude Rivella-fabriek die al negen jaar leegstond. Hij verwierf naam en faam met de verkoop van verschillende biologische kazen onder de merknaam Fryslaner. Vooral blauwschimmelkaas Bleu de Wolvega kreeg veel bekendheid.

Zijn zoons zagen het schuiven met dozen – zoals zij de kaashandelsactiviteiten noemen – niet zitten. Nee, zij wilden zelf produceren. En al die ideeën die ze daarin hebben opgedaan vind je nu terug in de fabriek. Verbouwinkje hier en verbouwinkje daar, overal staan machines waar weer andere producten mee worden gemaakt.

Van de 350 producten die ze verkopen maken ze 80 procent zelf. Dit doen ze met 35 medewerkers. Wat uit de fabriek rolt is voor 90 procent onder eigen merk. De rest is private label. 'Dat heb je nodig om de lijnen goed te kunnen vullen', verklaart Folmer Andringa.

Veelzijdig

FZ Organic Food is een van de grootste producenten van biologische producten. Dat ze zoveel verschillende producten maken heeft ook te maken met het feit dat de biologische markt relatief kleinschalig is. Folmer Andringa: 'Als wij het niet maken, dan bestaat het ook niet.' Zijn broer Bjorn nuanceert dit enigszins, maar het geeft wel weer hoe veelzijdig zij zijn.

Tijdens de energiecrisis in 2022 heeft de producent van biologische producten het heel moeilijk gehad. De energierekening liep op van 12.000 naar 75.000 euro per maand. Het dwong ze tot vermindering van het personeelsbestand. Mede door coulance van toeleveranciers, zoals een lokale verkoper van verpakkingen, zijn ze er weer bovenop gekomen.