Vogelvraat maiszaad blijft hoofdpijndossier

Achtergrond Melkvee Michiel Elands 17 okt 2024 om 06:30uur

Vogels die net gezaaide snijmaiszaden wegvreten vormen een hoofdpijndossier. Het tegengaan van vraatschade houdt de gemoederen bezig. Het meest gangbare chemische middel kan schadelijk zijn voor mens en milieu maar alternatieven zijn minder effectief.

Vogelvraat+maiszaad+blijft+hoofdpijndossier

Het zijn de beruchte plekken in het landschap: tankstations met daaromheen rijen bomen waarin roeken en kauwen zich massaal verzamelen. Nabijgelegen percelen mais moeten het vaak ontgelden.

'Soms gaat het om wat plekken in een perceel met schade, soms moeten hectares tegelijk één of zelfs meerdere keren opnieuw ingezaaid worden', ervaart agroservicemanager Arjan Lassche van zaadproducent KWS. 'Het gaat gepaard met hoge kosten en lagere opbrengsten voor de melkveehouder.'

Dus kiezen boeren massaal voor zaad dat behandeld is om vraatschade tegen te gaan. Het middel Mesurol, dat jarenlang bekend stond als 'vogelverschrikker', heeft geen toelating meer voor de Nederlandse markt. Maar ook de meest gangbare opvolger, op de markt bekend als Korit 420 FC, zit in het verdomhoekje.

Bij gebruik van Korit kom je al snel in aanraking met het poeder

Leo Tjoonk, Agrifirm

Elders behandeld zaad

Het is in Nederland zelfs verboden om het Korit als coating op maiszaad aan te brengen. Dat mag wel in andere Europese landen, zoals Frankrijk. Het behandelde zaaigoed mag vervolgens wel in Nederland verhandeld worden.

De werkzame stof in Korit, Ziram, is niet zonder risico's voor mens en milieu. Het is zelfs nauw verwant aan Thiram of TMTD, dat in 2020 in Nederland in de ban is gedaan.

'Het is een doodshoofdmiddel', zegt Leo Tjoonk, teamleider ruwvoer bij Agrifirm. 'Bij gebruik kom je al snel in aanraking met het poeder. We hebben de veiligheid van onze medewerkers, transporteurs en boeren heel hoog in het vaandel staan en Korit gebruiken we niet.'

'Geen poedersuiker'

'Het is geen poedersuiker, zeg ik altijd maar', verwoordt Lassche. 'Je hebt echt volledige bescherming nodig met masker, handschoenen en een vloeistofdichte overall om veilig met deze stof te werken. In de dagelijkse praktijk is dat vaak een loonwerker.'

Tekst gaat verder onder het kader

Gangbaar middel vraatschade 'kandidaat voor vervanging'

Het meest gangbare gewasbeschermingsmiddel dat als coating om maiszaad zit om vogelvraat tegen te gaan, staat bekend onder de merknaam Korit 420 FC. De werkzame stof is Ziram. Dat wordt sinds 2006 niet meer toegelaten op de Nederlandse markt. Ziram staat te boek als een 'kandidaat voor vervanging'. 'Het geeft de teler een relatief grote kans op schade aan verschillende organen bij onjuist gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen', meldt een woordvoerder van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). 'Het is ook schadelijk voor het milieu.' De Europese Unie hanteert een lijst met 'kandidaten voor vervanging'. Dit zijn goedgekeurde en dus veilige stoffen, maar met een relatief hoog risico, bijvoorbeeld door een lange afbreektijd. Dat betekent dat als er alternatieven zijn, de betreffende toepassing geen toelating of verlenging meer krijgt. Voor deze stoffen worden alternatieven in andere chemische middelen of niet-chemisch producten Ook wordt daarbij gekeken of de gewasbescherming dan 'economisch rendabel kan worden toegepast'.

De verwachting is dat Korit in Nederland nog één of twee seizoenen ingezet mag worden. In het huidige pakket beschikbare gewasbescherming ontbreekt volgens de KWS-manager een goed alternatief voor de werkzame stof Ziram.

De zaaigoedproducent test mogelijke geschikte vervangers op tientallen locaties in Duitsland en de Benelux. 'Het liefst zouden we vandaag al afscheid nemen van Ziram. Maar wat we mogelijk als toekomstig alternatief voorhanden hebben, blijkt lang niet altijd goed te werken', ziet Lassche.

Veilig alternatief

Ook andere zaadleveranciers zoeken naar alternatieven. Agrifirm biedt al een aantal maisseizoenen Kuanavo aan. Dat zou in combinatie met het bestrijdingsmiddel Force 20cs de kans op vogelvraat en schade door ritnaalden tegengaan.

Kuanavo is een meststof en heeft daarom geen groen licht nodig van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Force 20cs, met daarin de werkzame stof tefluthrin, heeft wel een toelating en staat te boek als veilig.

Syngenta brengt Kuanavo op de markt. Ruud Roeven, marketingmanager Seedcare Benelux bij de leverancier, noemt de resultaten vam de meststof op basis van grootschalige praktijkproeven 'verdienstelijk'.

Meststof voor snelle groei

'De meststof Kuanavo bevat in water oplosbare biologische zwavel. Die is direct beschikbaar voor de jonge planten en zorgt voor een snelle start. Vogels hebben dan minder gelegenheid om de mais weg te vreten. In combinatie met Force, dat ritnaalden bestrijdt, wordt het jonge maisgewas minder aantrekkelijk voor vogels', verklaart Roeven.

Het product is ontwikkeld als biostimulant, vervolgt de marketingmanager. 'Uit onafhankelijke proeven blijkt dat het zorgt voor een betere wortelontwikkeling en meer bladmassa bij maisplanten.'

Kuanavo is in samenwerking met Wageningen University & Research ontwikkeld. Met behulp van bacteriën wordt zwavel vrijgemaakt uit agrarische reststromen. 'Het is een circulair proces en ook geschikt voor de biologische teelt.'

Zonder chemie

Biologische teelt van snijmais, waar sowieso geen chemische gewasbescherming aan te pas komt, is ook een optie voor gangbare melkveehouders, stellen Lassche en Tjoonk. Dat betekent een aantal weken later zaaien bij een voldoende hoge bodemtemperatuur om zo een snellere startgroei te realiseren.

• Lees ook: Zaadbedrijven zoeken naar biologische vogelwering

Zaai de zaden niet te diep voor een soepele ontkieming, raadt Tjoonk van Agrifirm aan. 'De biologische teelt vergt meer aandacht voor een goed fijn zaaibed, een goede bodemstructuur, de juiste pH-waarde en genoeg vocht', vult KWS'er Lassche aan.

'Je mist wel groeidagen die mogelijk ten koste gaan van de rijpheid en voederwaarde van de mais', relativeert Lassche. 'Je kunt dan nog voor een vroeg ras kiezen, maar we zien dan wel een minder hoge opbrengst aan droge stof.'

'Ingewikkelde zoektocht naar alternatieve middelen'

John Penning, manager zaaizaden en bedrijfsbenodigdheden bij Agrifirm, heeft fabrieken bezocht waar een middel als Korit als coating op zaaizaden wordt aangebracht. 'Dat gebeurt volledig afgeschermd van de buitenwereld, juist om de gevaren voor de volksgezondheid.' Tal van gewasbeschermingsmiddelen verdwijnen van de markt vanwege schadelijke effecten op mens en milieu. Penning noemt de zoektocht naar alternatieve middelen ingewikkeld. 'Je zal steeds vaker een combinatie van producten zien die als bestrijding worden ingezet. In het geval van vraatschade zien wij goede resultaten met de combinatie van Kuanavo en Force.' Uit verschillende proeven blijkt dat zowel het chemische Korit als het biologische Kuanavo voor pakweg 60 tot 65 procent werken tegen vraatschade. De missie van Agrifirm is om samen met boeren, telers en partners 'een voedselketen te creëren met een gezonde bodem, gezonde dieren, een gezonde natuur en met een eerlijk inkomen voor boer en teler'. 'Kuanavo is een mooi voorbeeld van hoe we samen met telers en boeren werken aan een biologisch verantwoorde voedselketen', vindt Penning.