Mestplan: afroming varkens- en pluimveerechten valt lager uit

Het pakket maatregelen dat Wiersma in een Kamerbrief uiteenzet, kent veel overlap met dat van Adema. Wel heeft ze het afromingspercentage dat eerder voor alle sectoren op 30 procent stond buiten familiare overdracht van dierrechten voor de varkens- en pluimveehouderij naar beneden bijgesteld. Voor varkensrechten wordt dat 25 procent, voor pluimveerechten 15 procent. Voor de melkveehouderij blijft het afromingspercentage op 30 procent staan.

Het afromen is nodig om te voldoen aan de huidige derogatiebeschikking met daarin het afbouwpad. Daarin is afgesproken dat het nationale mestproductieplafond in 2025 moet dalen naar 135 miljoen kilo fosfaat en 440 miljoen kilo stikstof, 10 procent minder dan dit jaar. Bij het bepalen van de afroompercentages is rekening gehouden met het aantal boeren dat gebruikmaakt van de Lbv-stoppersregelingen. In de berekening wordt ervan uitgegaan dat 65 procent van de aanvragers daadwerkelijk zijn of haar bedrijf beëindigt. Eind 2024 vindt er een beoordeling plaats of de afromingspercentages redelijk zijn.

Met een deel van de aankondigde maatregelen wil Wiersma op nationaal niveau werken aan het vergroten van de mestplaatsingsruimte. Als eerste verkleint ze de derogatievrije zones rond stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden van 250 naar 100 meter. Daarmee is het voor boeren die met percelen voor meer dan de helft of volledig buiten de 100 meter liggen, vanaf 2025 weer mogelijk derogatie aan te vragen binnen het afbouwpad richting 2026.

De minister baseert deze aanpassing op een advies van Wageningen Economic Research. Aangezien dit een wijziging van de Uitvoeringsregeling meststoffenwet vraagt, moet Wiersma hierover wel in gesprek gaan met de Europese Commissie.

Correctie aandeel stikstof in mest

Een andere belangrijke wijziging is dat per 1 januari 2025 de stikstofcorrectiefactor van 10,1 procent naar 14 procent gaat. De stikstofcorrectiefactor geeft een percentage weer van de hoeveelheid mest die verdwijnt via gas tijdens de opslag van mest (gasvormige verliezen). Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat 14 procent als stikstofcorrectiefactor beter aansluit op de werkelijke situatie op het boerenerf. Met de aanpassing kan de boer, binnen de norm van 170 kilo stikstof dierlijke mest, meer kuub mest kwijt op het land.

Met een nieuwe subsidieregeling wil de minister dat het op korte termijn voor boeren mogelijk wordt om meer mest te bewerken voor de export, denk aan hygiënemachines of korrelinstallaties. De export van mest biedt kansen. Volgens de bewindsvrouw worden die nu nog niet optimaal benut.

Mestgezant en aanjager

Wiersma benoemt een speciale mestgezant die gaat helpen met het aantrekken van nieuwe afzetmarkten. Ook het internationale landbouwradennetwerk wordt hiervoor ingezet. Daarnaast komt er een aanjager om de vergunningsverlening voor het verwerken van mest te versnellen en knelpunten op te lossen.

Behalve op export zet de minister in Europa nog steeds in op zo snel mogelijke toelating van kunstmestvervangers (renure) uit dierlijke mest. Tot hier duidelijkheid over komt vanuit de Europese Commissie, wordt nationaal wet- en regelgeving in orde gemaakt om dit snel toe te kunnen passen. Ook laat de minister onderzoek doen naar de verwerking van dierlijke mest in potgrond.

Structurele maatregelen lange termijn

Wiersma erkent dat de bovenstaande maatregelen onvoldoende zijn om de mestmarkt in balans te brengen. Daarom komt ze ook met structurele maatregelen voor de lange termijn. Zo werkt ze ook aan een nieuwe brede en vrijwillige beëindigingsregeling voor boeren die willen stoppen. Naar verwachting kan die begin 2026 open worden gesteld.

Daarnaast ondersteunt de minister nadrukkelijk de inzet van de sector om de hoeveelheid ruw eiwit in melkveevoeding te verlagen. Dat zorgt voor minder stikstof in mest.

'Ik geloof erin dat de belangrijkste oplossing in Europa ligt. Daar zet ik vol op in. Maar we kunnen niet blind zijn voor de acute situatie. Daarom draai ik ook aan andere knoppen, zoals nationale aanpassingen in de hoeveelheid mest die een boer kwijt kan binnen de huidige norm, het bevorderen van mestbewerkingen voor bijvoorbeeld de export en aanpassing in de hoeveelheid mest die wordt geproduceerd. Dit alles met een rechtvaardig oog voor een sector die al veel inspanning levert', stelt Wiersma.

Het kabinet vindt dat de belangrijkste oplossing voor de mestcrisis in Brussel ligt. Er vindt nu een evaluatie van de huidige Europese nitraatrichtlijn plaats. Wiersma ziet daarin kansen om af te stappen van tijdelijke uitzonderingen (derogaties) op Europese mestregels. Zij gaat inzetten op afschaffing van de norm voor dierlijke mest in ruil voor een stikstofgebruiksnorm op basis van gewas en grondsoort.

Derogatie als tussenoplossing

'Dit zou een bestendige oplossing zijn, waarbij geen noodzaak meer is tot tijdelijke derogaties, en die daarmee langjarige zekerheid en perspectief biedt', zegt de minister die erkent dat aanpassing van de nitraatrichtlijn een lange adem vergt. Ter overbrugging zet zij daarom bij de Europese Commissie in op een nieuwe derogatie als tussenoplossing.

In het hoofdlijnenakkoord heeft dit kabinet toegezegd 'alles op alles' te zetten om de afbouw van de derogatie terug te draaien. Maar op dit dossier zijn nog geen grote vorderingen gemaakt, zo valt valt te lezen in Wiersma's Kamerbrief. 'In de gesprekken met de Europese Commissie, met als primair doel het verkrijgen van een nieuwe derogatie, zal ik daarnaast aftasten of er ruimte is om aanpassing van de huidige derogatiebeschikking te verkennen. Daarbij kijk ik naar verschillende elementen, zoals ook benoemd in het hoofdlijnenakkoord, zoals de afbouw van de derogatie, de aanpassing van de derogatievrije zones en de aanwijzing van met nutriënten verontreinigde gebieden.'