Zorgen voor jezelf is ook een onderdeel van ondernemerschap

Besten heeft een belangrijke rol gespeeld in een project dat de afgelopen twee jaar onder de noemer 'Boeren in Beeld' liep in Salland. GGD IJsselland deed in dit project onderzoek, maar werkte ook samen met boeren aan concrete acties om de situatie te verbeteren.

Na interviews met professionals en een enquête onder boeren kwam een kernteam tot drie actiepunten: praktisch ontzorgen, de dialoog met huisartsen en weerbaar ondernemerschap. In het kernteam namen boeren uit vijf verschillende bedrijfstakken deel.

Besten en onderzoeker Annelot van Rooij van GGD IJsselland merkten bij de gesprekken dat er veel frustratie en onbegrip leeft en dat er behoefte was om stoom af te blazen. 'De onzekerheid in de sector is in de looptijd van het project niet afgenomen', concludeert Besten. 'Daarom is het belangrijk om te praten over mentale gezondheid. Goed zorgen voor je gezondheid hoort bij goed ondernemerschap.'

Vanuit de drie actiepunten kwam het kernteam tot concrete vervolgstappen. 'Met praktisch ontzorgen gaat het om hulp voor de boer bij bepaalde dagelijkse taken en het houden van overzicht', legt Van Rooij uit. 'Dat kan iemand uit het persoonlijke netwerk zijn, maar ook een vrijwilliger van Zorg om Boer en Tuinder (ZOB).'

Die laatstgenoemde organisatie is, ook voortvloeiend uit Boeren in Beeld, een pilot gestart om dit vorm te geven. 'Zo kan bijvoorbeeld iemand van ZOB meekijken of brieven van de Omgevingsdienst voldoende begrijpelijk zijn', aldus Besten. Volgens de agrariër kan ondersteuning ook in kleine dingen zitten. 'Dat je iemand er gewoon eens op wijst dat je met psychische klachten gratis naar de huisarts kunt. Dat weten veel mensen niet.'

Serieus nemen

Het tweede en derde actiepunt zijn een stuk lastiger, erkennen Van Rooij en Besten. Er is nog veel te winnen om huisartsen en agrariërs elkaar beter te laten vinden. 'Als een boer om hulp vraagt bij de huisarts, laat deze dat dan serieus nemen. Wat artsen niet altijd beseffen, is dat het voor een boer al een enorme stap is om überhaupt hulp in te roepen', zegt Van Rooij.

'We hebben vanuit het project wel een bijeenkomst gehad met huisartsen, maar daar is nog werk te doen. Ik zou graag zien dat we aansluiten bij intervisiegroepen van artsen of praktijkondersteuners', vervolgt de onderzoeker.

Maar niet alleen huisartsen een stapje extra laten zetten, is lastig. Dat geldt ook voor bewustwording creëren bij de boer zelf, ziet Besten. Werk en privé lopen sterk door elkaar heen. En niet bij elke boer komen regelmatig anderen over de vloer. 'Ik maak mij echt zorgen om de boeren die vrij geïsoleerd leven. Niet elke boer is zich bewust van het effect dat bijvoorbeeld een investering in het bedrijf heeft op zijn welzijn. Is het werk nog wel behapbaar met een uitbreiding van het bedrijf?'

Boeren bij elkaar krijgen voor een bijeenkomst over mentaal welzijn, dat gaat niet werken. Via studiegroepen en andere lokale samenwerkingsverbanden hopen Besten en Van Rooij toch de boodschap te laten landen. 'Wat helpt, is menselijke aandacht voor elkaar. Iedereen rondom de boer kan van betekenis zijn. En hoewel uit het onderzoek blijkt dat boeren het liefst met familie en vrienden praten, kunnen ook partijen als Taboer, ZOB en de POH-GGZ bij de huisarts een rol spelen', zegt Besten.

'We moeten het taboe doorbreken om te praten over zorgen', vervolgt ze. 'Wees niet bang om eens aan iemand te vragen hoe het gaat of te adviseren naar de huisarts te gaan. Het moet meer normaal zijn dat het niet altijd goed met je gaat.'

Bestaansrecht

Wat Van Rooij en Besten tijdens gesprekken opviel, is het gebrek aan perspectief en duidelijkheid voor boeren. Bij veel van hen leeft een gevoel van onzekerheid over de toekomst en het bestaansrecht. De overheid is wat hen betreft aan zet om op die aspecten te leveren. 'Betrek mensen bij de vraag welke impact regelgeving heeft. Ik heb het gevoel dat er nu soms regels worden gemaakt door het ene ministerie zonder dat het andere ministerie weet hoe het matcht met hun beleid', zegt Besten.

'Zorg als overheid dat je boeren op een menselijke manier benadert. In brieven, maar ook als je ergens langsgaat', vult Van Rooij aan. Daarin is wel beweging, ziet Besten in de praktijk. 'Met name bij gemeentes en provincies, waar inwoners steeds vaker aanschuiven bij ontwikkelingen.' Maar boeren missen nog altijd een stuk waardering vanuit de samenleving, blijkt uit het onderzoek. Besten: 'Voor veel boeren blijft de vraag: doe ik er nog toe als voedselproducent en beheerder van het platteland?'

Om die reden blijven initiatieven als Taboer en ZOB hard nodig, zegt Van Rooij. 'Het is belangrijk om een punt te hebben waar men met vragen terecht kan. Gedeelde smart is halve smart.'