Beter inkomen boer als basis voor Europees landbouwbeleid

De Europese Commissie, die volgende week wordt geïnstalleerd, gaat de ideeën binnen honderd dagen omzetten in concrete voorstellen, zo belooft commissievoorzitter Ursula von der Leyen. 'Boeren zijn nu nog te vaak de zwakste schakel in de voedselwaardeketen. Daarom moeten we hun onderhandelingspositie verbeteren en een eerlijker voedselsysteem opzetten.'

'Belangen ondergesneeuwd'

Maar zoals verwacht is niet iedereen te spreken over de aanbevelingen. Zo vindt BBB-Europarlementariër Sander Smit dat de belangen van de agrarische sector zijn ondergesneeuwd door de ngo's en milieuactivisten. 'Dit stuk is onvoldoende voor goed nieuw beleid, het gaat alle kanten op. Dit moet niet dé handleiding worden voor het komende landbouwbeleid. Dit is geen blauwdruk.'

Een heel ander geluid komt van Peter Meedendorp. Als voorzitter van Ceja, de Europese organisatie voor jonge boeren, zat hij aan de onderhandelingstafel van de strategische dialoog. 'Met dit rapport beginnen we dit mandaat beter dan vijf jaar geleden', stelt hij. 'Toen werd het boereninkomen in de Green Deal niet eens als doel genoemd. Nu begint het ermee.'

In totaal telt het rapport van de strategische dialoog veertien aanbevelingen, die zijn onder te brengen in vijf pijlers: samenwerken aan een duurzame, veerkrachtige en concurrerende toekomst, het ondersteunen en promoten van duurzame landbouwpraktijken, de agrarische sector beter weerbaar maken tegen de groeiende milieu-, klimaat-, geopolitieke en economische risico's, bouwen aan een aantrekkelijke en diverse sector en het stimuleren en vergroten van kennis en innovatie.

Om vooral jonge boeren meer perspectief te bieden om duurzamer te kunnen produceren, moet er een zogenoemd transitiefonds van de Europese Investeringsbank komen met daarin 3 miljard euro. Een ander advies aan de Europese Commissie pleit voor het ontwikkelen van één Europese 'duurzaamheidstaal' of 'benchmark', waarbij producten uit verschillende landen kunnen worden vergeleken op het gebied van onder meer dierenwelzijn en CO2-uitstoot.

Boer weet het beter

Volgens Von der Leyen hebben boeren en tuinders hetzelfde doel als de beleidsmakers. 'Maar boeren weten veel beter dan wij hoe ze hun bedrijf moeten runnen zonder het klimaat en de natuur schade toe te brengen. Ze werken voor en met de natuur. Dat kan alleen met een goed functionerend systeem voor beloning en inspanning.'

Peter Meedendorp kan zich deels vinden in de kritiek van BBB dat de aanbevelingen te weinig concreet zijn. 'Natuurlijk ben ik ook niet met alles in het rapport tevreden. Met 29 vertegenwoordigers krijg je logischerwijs een consensueel rapport. De uitgangspunten waren dat we het inkomen van boeren wilden verbeteren, én dat we op een redelijke manier kunnen verduurzamen. Ik vind dat we voor allebei deze doelen goede aanbevelingen doen. Er zijn veel haakjes om de vastgeroeste discussies in Brussel los te trekken.'

De jonge Groningse boerenbestuurder somt onder andere de vernieuwde ketenaanpak op waarbij boeren betere afspraken kunnen maken over de prijzen in de keten, de aanpassing van de richtlijnen om oneerlijke handelsafspraken tegen te gaan en het fonds voor jonge boeren voor bijvoorbeeld rentekortingen.

Maar ook belangrijk vindt hij de aanbeveling dat Europese beleidsmakers meer structuur moeten aanbrengen in de duurzaamheidsmaatregelen die de boer moet treffen van zowel banken, als de keten en de overheid.

'We moeten eens wegblijven van de discussie hoeveel de landbouwsector moet reduceren in 2050. In plaats daarvan moet je naar het erf met een benchmark om te bepalen waar je nog stappen kunt maken, en waar niet. Hoe zorg je dat het morgen beter gaat, dáár moet het over gaan. Je kunt wel mooi allerlei doelen en percentages opschrijven, maar dat betekent nog niet dat het gaat gebeuren', licht Meedendorp toe.

'Kritiek is logisch'

Tot nu toe gaan volgens hem de meeste duurzaamheidsmaatregelen bijna één op één van het boereninkomen af. 'Logisch dat er de laatste jaren veel kritiek is op het landbouwbeleid. Je moet mensen meenemen in wat je wil. Je kunt ook opschrijven dat stenen gaan vliegen, maar dat zal ook nooit gebeuren.'

Als voorbeeld van een andere aanpak noemt Meedendorp dat in het rapport niets staat over veeaantallen, maar over het halen van de ambities. Hoe dat gebeurt, is aan de boer. Hij vindt het een 'grote stap voorwaarts' dat alle partijen erkennen dat het behalen van reële doelen belangrijker is dan het louter voldoen aan generieke maatregelen, zoals kalenderlandbouw.

'Als je mensen kan motiveren, zal je meer progressie behalen dan wanneer je ze tot iets verplicht. Ik hoop ook dat het voor een frisse wind zorgt in de discussies die Nederland heeft in Brussel over de Europese muren waar onze boeren tegenaan lopen', aldus Meedendorp.

Hoewel het Europees Parlement politiek gezien rechtser is dan in 2019, heeft Von der Leyen ervoor gekozen om via de Groenen een meerderheid te behalen. 'Dit doet wat met de koers', zegt Meedendorp. 'Als jonge boeren hebben we de afweging gemaakt dat in die context dit rapport een goed uitgangspunt is voor het volgende mandaat.'

Honderd dagen

Ook LTO Nederland ziet er heil in, stelt Klaas Johan Osinga, LTO-beleidsspecialist Internationaal. 'Een eerlijk inkomen voor boeren en tuinders wordt specifiek genoemd in de aanbevelingen. Dit is al een groot winstpunt ten opzichte van het Farm-to-Fork-programma van het vorige mandaat. Dat wordt zelfs helemaal niet meer genoemd.'

Osinga denkt dat de Europese beleidsmakers niet om de aanbevelingen heen kunnen. 'Dit is allemaal ingezet door Von der Leyen. Als ze haar eigen werk serieus neemt, kan ze dit niet naast zich neerleggen. Zodra de nieuwe Europese Commissie aan het werk gaat, heeft ze honderd dagen de tijd om de piketpalen voor het nieuwe beleid te slaan.'

Aan Von der Leyen de taak om van alle aanbevelingen een nieuw landbouwbeleid te kneden dat na 2027 van kracht wordt, als het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) start. 'We beginnen niet vanaf nul, er is al veel gedaan. Maar er zijn meer stappen nodig om de sector duurzamer, weerbaarder en effectiever te maken', besluit Osinga.