'We kunnen niet meer om de transitie van de landbouw heen'

Waar het golvende landschap van het Deense Djursland afdaalt naar de Bocht van Aarhus, ligt de boerderij Karensminde. Mikkel Juhl Nielsen is er opgegroeid en dacht na de middelbare school iets heel anders te gaan doen: scheikunde studeren. Maar na een jaar te hebben gereisd, ging hij werken op de melkveehouderij van zijn vader om geld te verdienen en toen sprong de vonk over. Nu besturen Juhl Nielsen en zijn vader Karl samen het bedrijf.

De ondernemers boeren biologisch. Daarmee zijn ze in Denemarken geen uitzondering. 30 procent van de verkochte melk aan Deense consumenten is biologisch, 10 procent van de Deense boeren boert op biologische wijze.

Het belangrijkste voor de Europese Unie (EU) de komende jaren is volgens Juhl Nielsen het klimaatbeleid. 'We kunnen niet meer om de transitie van de landbouw heen. We kunnen alleen maar hopen dat ze dan ook de boeren vragen wat verstandig is. Met alle boerenprotesten die er in de EU zijn geweest, denk ik dat politici nu wel doorhebben dat samenwerking het beste is, maar makkelijk wordt het niet. Er is een politieke agenda, maar die heeft de landbouw ook.'

Een andere uitdaging voor de EU is volgens de bioboer dat iedereen gelijk behandeld moet worden, maar de onderlinge verschillen zijn groot. 'Zowel tussen de landen onderling als binnen een land zelf. Binnen een land als Frankrijk alleen al heb je grote verschillen. Ook gaan de 'eco-schemes' een grotere rol spelen. Daarmee krijg je geen steun meer naar grootte van het areaal dat je bewerkt, maar een premie als je klimaatvriendelijke maatregelen treft.'

Subsidie

Sommige van de klimaatvriendelijke maatregelen van de EU pakken voor bioboeren anders uit dan voor conventionele boeren. 'Je kunt subsidie krijgen als je grasland drie jaar braak laat liggen en een extra toeslag als je dat langer dan drie jaar doet. Maar je bent wel verplicht die akkers te maaien in augustus. Dat slaat nergens op', vindt Juhl Nielsen.

'Het verstoort de biodiversiteit, bepaalde planten kunnen niet doorgroeien en dus geen koolstof binden, insecten en kleine dieren verliezen voedselbronnen en schuilplekken, dus dat bevordert de natuur niet. Je koeien daar laten grazen in plaats van maaien in augustus mag ook niet. Ik snap het wel. Het hele idee is dat grond uit productie wordt genomen, maar wat betreft natuur en duurzaamheid pakt het negatief uit', stelt de ondernemer.

Een ander ongewenst gevolg van klimaatregels heeft volgens de Deense melkveehouder te maken met CO2-boekhouding. 'Het is van de gekke dat voer dat ik hier zelf produceer, meetelt in de CO2-registratie. Maar voer dat ik in het buitenland koop niet. Dat wordt toegerekend aan de producent in het buitenland. Je moet CO2 natuurlijk niet twee keer meetellen, maar het is raar dat je geen CO2 hoeft te registreren als het voer uit het buitenland komt.'

Daarbij komt dat biologisch voer duur is en bioboeren in eerste instantie op eigen, biologisch verbouwd, voer zijn aangewezen. Dat is riskanter, omdat je geen gif mag spuiten of kunstmest mag gebruiken. Juhl Nielsen: 'Voor je CO2-boekhouding is het dus beter om je voer in het buitenland te kopen dan om het zelf te verbouwen. Dat heeft niets meer met duurzaamheid te maken.'

Landbouwhervorming

Eind juni heeft de Deense regering met vertegenwoordigers van landbouworganisaties, natuurorganisaties, voedselindustrie en vakbonden een ingrijpend en ambitieus klimaatplan gepresenteerd: Grøn Trepart. Doel is het Deense grondgebied, inclusief grond- en oppervlaktewater, klimaatvriendelijker te maken. Het onttrekken van 15 procent van de totale landbouwgrond aan landbouw en deze teruggeven aan de natuur is de hoofdmoot van het plan.

Grøn Trepart bevat ook een CO2-heffing. Die heffing kan worden verminderd als boeren klimaatvriendelijke maatregelen nemen in hun bedrijf. Grøn Trepart wordt in het najaar in het Deense parlement behandeld.

Ook hier ziet Juhl Nielsen ongewenste gevolgen van groene maatregelen. 'In principe vind ik het niet zo slim om alleen in Denemarken een CO2-heffing in te voeren. Het klimaat is immers globaal. Het zal als gevolg hebben dat Deense bedrijven sluiten om in andere landen door te gaan', voorspelt hij.

Maar er is meer dat wringt, stelt de melkveehouder. 'Om uitstoot van methaangassen te verminderen, kun je koeien een middel geven dat de productie van methaan vermindert. Daarmee mag je je CO2-heffing compenseren. Los van het feit dat ik als bioboer dat middel niet mag gebruiken, is het ook zo dat koeien die in een weiland staan en gras eten minder methaan produceren', legt hij uit.

'Nu is het middel nog zo duur dat het inclusief CO2-compensatie niets oplevert. Maar als patenten vervallen, dan kan het een aantrekkelijke optie zijn voor conventionele boeren. Wat schiet de natuur daarmee op?' vraagt Juhl Nielsen zich af.

Strategische dialoog

Niels Peter Nørring is directeur Klimaat bij Landbrug & Fodevarer, de Deense Raad voor Landbouw en Voedsel, de belangenvereniging van landbouwbedrijven en voedselproducenten. Hij ziet parallellen met het Grøn Trepart-plan en het EU-beleid, waarin de dialoog met betrokkenen een grotere rol zal spelen.

Nørring hoopt ook dat voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie doorgaat op de ingeslagen weg. 'Wij kijken uit naar de afronding van wat Von der Leyen in gang heeft gezet, namelijk een strategische dialoog tussen alle betrokkenen bij voedselproductie in de toekomst', zegt hij.

Stabiel langetermijnbeleid

Een langetermijnbeleid dat zo stabiel is dat boeren niet om de paar jaar hun bedrijven moeten aanpassen, is ook van groot belang, stelt Nørring. Verder bepleit hij souplesse als het gaat om de EU in het geheel. 'Zet een een gemeenschappelijke landbouwpolitiek voort, maar dan wel met een beleid dat kaders biedt aan de afzonderlijke landen om die doelen te bereiken op een manier die voor elk land optimaal is.'

Juhl Nielsen vraagt zich af wat zuivelbedrijf Arla, waarbij hij is aangesloten, met biologische boeren wil. 'We krijgen een toeslag van 45 øre (0,06 euro) per liter. Die zou eigenlijk hoger moeten zijn, maar is onlangs verlaagd. Arla had ingezet op verhoging van de afzet van biologische melk in Aziatische landen en die strategie is mislukt.'

Impopulaire maatregelen

De melkveehouder zegt er begrip voor te hebben dat een bedrijf impopulaire maatregelen moet nemen. 'Maar voor conventionele boeren een toeslag van 10 øre (0,013 euro) invoeren als ze hun koeien buiten laten grazen en het bioboeren makkelijker maken om te stoppen door de opzegtermijn te verlagen van een jaar naar drie maanden? In het laatste jaar was het economisch beter geweest om een conventionele melkproducent te zijn. Nu is het ook makkelijker om over te gaan van biologisch naar conventioneel boeren. Andersom duurt het twee jaar.'

Heeft Juhl Nielsen, alles in ogenschouw nemend, overwogen om te stoppen als bioboer? 'Nee,' zegt hij en hij lacht. 'We zijn nu eenmaal biologische boeren. We leven van de natuur en met de natuur. Daarmee hebben we een verantwoordelijkheid en die neem ik.'