Varken verandert eetgedrag niet bij welzijnsprobleem

Het is bekend dat varkens hun gedrag aanpassen als ze ziek zijn. Met de inzet van sensortechnologie kan het welzijn van individuele varkens op basis van het gedrag worden gemonitord. Om gedragingen die wijzen op welzijnsproblemen vast te stellen, is het belangrijk om te begrijpen hoe het gedrag varieert over de tijd en tussen varkens.

Jacinta Bus onderzocht voor haar promotie aan Wageningen University & Research (WUR) hoe welzijn van vleesvarkens kan worden gemonitord. Ze richtte zich op vastleggen van het voedingspatroon van elk varken. Bij analyseren van deze gegevens met een algoritme koppelt ze voedingspatronen aan varkenswelzijn.

‘Uit de literatuur weten we dat eetgedrag van varkens verband houdt met welzijnsproblemen’, legt Bus uit. ‘Eetgedrag van individuele vleesvarkens kunnen we goed monitoren met voerstations. Voor andere gedragingen zijn er nog geen technologieën die individuele dieren meten.’

Verschillen tussen dieren

Hoewel bekend is dat het eetpatroon sterk varieert, was niet duidelijk waar die variatie door komt. De verschillen tussen dieren en veranderende eetgewoonten naarmate varkens ouder worden, maken onderscheiden van normaal gedrag van abnormaal gedrag lastig. Bus onderzocht welke variabelen nuttig zijn om het eetgedrag te beschrijven, zoals hoeveel, hoe vaak en hoe snel de dieren eten.

Bus ontdekte vier eetstrategieën bij vleesvarkens: dag- of dag- en nachteten, snel of langzaam eten, knabbelen of maaltijdeten en regelmatig of onregelmatig eten. Welke strategie een varken toepast, is afhankelijk van fysieke karakteristieken, activiteit en sociale rangorde.

Zwaarder eet sneller

Het blijkt dat zwaardere vleesvarkens sneller eten, waarschijnlijk omdat ze over het algemeen een grotere bek hebben. Ook eten zwaardere dieren grotere hoeveelheden per keer. Of dit komt doordat ze een grotere maag hebben of door hun dominantie bij het voerstation kon op basis van de resultaten niet worden vastgesteld.

Grotere dieren eten vaker overdag, terwijl kleinere vleesvarkens ook veel ‘s nachts eten. Opvallend is dat zwaardere dieren ook onregelmatiger eten.

Lichter varken actiever

Verschillen tussen zwaardere en lichtere dieren lijken ook af te hangen van hun activiteit. Zwaardere varkens zijn minder actief, wat Bus toeschrijft aan moeilijker opstaan. Maar het kan ook komen doordat ze alleen eten als ze honger hebben, terwijl actievere dieren meer knabbelden en op vaste tijden eten.

De varkens zijn met hun eetgedrag inconsistent in hun reacties op gezondheidsproblemen. Kreupele knabbelaars gaan minder vaak eten, terwijl kreupele maaltijdeters, die sowieso al minder vaak eten, hun eetpatroon niet veranderden.

Effect bij kreupelheid

Zwaardere dieren en langzame eters die kreupel zijn, eten ook minder en minder vaak, zag Bus. Mogelijk komt dat doordat zwaardere varkens meer gewicht te dragen hebben en langzame eters langer op hun poten moeten staan.

Varkens die zowel overdag als ‘s nachts eten bij welzijnsproblemen minder vaak. Ook eten ze minder per keer en slaan ze vaker maaltijden overslaan.

Varkens met staartschade en een gemiddeld gewicht gaan juist vaker ‘s nachts eten om te voorkomen dat hokgenoten hen bijten wanneer ze met hun kop in de voerbak staan. Bus zag dit weer niet bij kleinere, lichtere varkens, die al zowel overdag als ‘s nachts eten en dus geen extra nachtelijke maaltijden kunnen inlassen.

De onderzoekster vond geen relatie tussen de verschillende eetstrategieën en agressief-, onderzoekend- of spelgedrag.

Reactie op hittestress

Vleesvarkens reageren met eetgedrag verschillend op gezondheidsproblemen, maar bij hittestress is dit anders. ‘Bij hittestress zien we duidelijk dat alle dieren hun eetgedrag aanpassen. Ze eten minder vaak en ook minder voer per keer. Daarnaast eten ze over het algemeen onregelmatiger en vaker ‘s nachts.’

‘Eetgedrag is een goede indicator voor hittestress’, stelt de onderzoeker daarin. De mate van hittestress bepaalde Bus met temperatuur- en luchtvochtigheidsmeters en door hijgen te observeren.

Effect ammoniakconcentratie

Met meters in de afdelingen werd ook het ammoniakgehalte gemeten. Het idee is dat hoge ammoniakconcentraties, hoger dan 20 tot 40 parts per million (ppm), vooral op de lange termijn schadelijk zijn voor varkens. Bus vond op korte termijn geen schadelijke effecten op de gezondheid van vleesvarkens bij ammoniakconcentraties in de range van 5 tot 50 ppm.

Wel was er een link tussen ammoniakconcentraties en krassen en wonden op de dieren. ‘Er zijn aanwijzingen dat vleesvarkens bij hogere ammoniakconcentraties in de afdeling agressiever worden en meer gaan staartbijten. Het risico op krassen en staartwonden nam lineair toe bij concentraties van 5 tot 50 ppm’, zegt Bus daarover. Het is onduidelijk of de dieren zich storen aan de ammoniak en daardoor dit gedrag vertonen, of dat de dieren actiever zijn en daardoor meer ammoniak produceren.

Bus concludeert dat eetpatronen van individuele varkens geen goede indicator zijn van welzijnsproblemen anders dan hittestress. Waarschijnlijk zijn er andere variabelen, zoals spelgedrag of sociale interacties, die wel gebruikt kunnen worden om welzijnsproblemen vast te stellen. ‘Als je matig ziek bent, blijf je wel eten, maar ga je niet tennissen’, geeft ze als voorbeeld.