Wiersma wil koers verleggen, Kamer moet nog even geduld hebben

Met concrete toezeggingen of beleidswijzigingen kwam Wiersma niet tijdens het eerste debat met de landbouwcommissie in het nieuwe politieke jaar. De Kamerleden vroegen er wel om, maar de bewindsvrouw gaf vrijwel niets van haar plannen prijs. Over anderhalve week wordt meer duidelijk.

'Zo is het afgesproken in het kabinet', aldus Wiersma. Ze bewaart het regeerprogramma voor het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), met daarin de uitwerking van het hoofdlijnenakkoord, dus nog even tot Prinsjesdag.

Een overstap op emissiebeleid maakt het volgens de minister mogelijk om in beleidsmaatregelen over te gaan op doelsturing. Een langgekoesterde wens van een groot deel van de sector. Zonder in details te treden gaf Wiersma wel een 'winstwaarschuwing' af. 'Een overstap naar emissiebeleid is niet niks. Het moet zorgvuldig gebeuren, anders krijgen we weer andere juridische problemen.'

Schrappen NPLG geen verrassing

Het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) door het nieuwe kabinet lekte woensdagochtend uit. De minister deed geen moeite te ontkennen dat dit onderdeel uitmaakt van haar plannen. Het kwam overigens ook niet als verrassing. De financiering van al deze regionale projecten op het gebied van water, klimaat en stikstof was met het schrappen van het transitiefonds door de nieuwe coalitie al weggevallen.

'Het kabinet heeft hier een scherpe keuze gemaakt', zei Wiersma. 'We gaan ons houden aan de doelen die zijn afgesproken. Maar we gaan de doelen wat betreft derogatie en Natura 2000-gebieden in Brussel wel bespreekbaar maken. We gaan heel scherp letten op dat iedere euro sec bijdraagt aan het behalen van de doelen.'

Tweede Kamerleden, ook die behoren tot de coalitiepartijen, maken zich grote zorgen over wat het einde van het NPLG betekent voor de voortgang van de stikstofaanpak. Tot 1 maart 2025 zijn de Programma Aanpak Stikstof (PAS)-melders nog gevrijwaard van handhavingsverzoeken. Maar daarna zal het verzoeken gaan 'regenen', voorspelde NSC-Kamerlid Harm Holman.

Voor Wiersma zijn de PAS-melders ook een prioriteit. Ze wijst op de beschikbare hulp voor individuele ondernemers. Daarnaast houdt ze vast aan het maatwerkprogramma van haar voorganger Christianne van der Wal en de bedrijfsbeëindigingsregeling en schadeloosstelling die daar deel van uitmaken. 'Het lijkt wel of de minister de handdoek al in de ring gooit', merkte Holman op.

Voorlopig geen hogere ondergrens

Voor de nieuwe minister is het een grote teleurstelling dat het recent afgeronde onderzoek van TNO en de Universiteit van Amsterdam geen hogere rekenkundige ondergrens heeft opgeleverd, bleek tijdens het debat. Daarmee waren de PAS-melders geholpen. Wiersma erkent dat die versoepeling er voorlopig niet in zit. 'Ik ga alles aangrijpen om de PAS-melders te helpen.'

Meerdere Kamerleden spraken de vrees uit dat dit kabinet bij het oplossen van de urgente problemen in de landbouw een vertragingstactiek hanteert. CDA-Kamerlid Derk Boswijk vreest dat het uitblijven van een oplossing voor de mestcrisis het vertrouwen in de politiek zal schaden. Ook Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) vreest een vertrouwensbreuk door 'valse beloftes' van het kabinet.

Boswijk, even terug als landbouwwoordvoerder als vervanger van partijgenoot Eline Vedder, vroeg zich af bij wat voor debat hij was aangeschoven. 'Gooien we alles weg en beginnen we weer opnieuw?'

Kabinet-Doorschuif

'Laat het hoofdlijnenakkoord geen hoofdpijnakkoord worden en het kabinet-Schoof geen kabinet-Doorschuif', aldus Pieter Grinwis, die als ChristenUnie-Kamerlid ook al jaren verbonden is met het stikstofdossier.

Naast stikstof ging het woensdag ook over het mestprobleem. Wiersma probeert in Brussel de 'derogatie' weer terug te krijgen, maar dat is volgens haar geen kwestie van 'appeltje-eitje'. Op Prinsjesdag presenteert ze eveneens een pakket maatregelen dat een koude sanering onder veehouders moet voorkomen.

Dit zal elementen van de mestplannen van oud-landbouwminister Piet Adema bevatten. Hij wilde onder meer inzetten op vrijwillige uitkoop, minder eiwit in diervoeder en het afromen van rechten, de zogeheten bronmaatregelen. Wiersma zei eerder dat Adema's plannen te ver gaan, maar volgens de Raad van State gaat het plan lang niet ver genoeg en is er meer nodig.

Coalitiegenoot Thom van Campen (VVD) hoopt dat Wiersma 'door de zure appel heen durft te bijten'. De bewindsvrouw zei daarop dat ze de afspraken met Brussel uit de huidige (afbouw)derogatiebeschikking zal opvolgen. Ook als de gesprekken daar over een nieuwe vorm van derogatie op niks uitlopen.

Die toezegging betekent dat Nederland dan moet komen met een vorm van grondgebondenheid in de melkveehouderij. Ook zal het mestplafond per 1 januari 2026 met 10 procent krimpen. 'Dit betekent dat dit kabinet bereid is lastige maatregelen te nemen', analyseerde Van Campen.