‘Ierse boeren voelen zich niet verbonden met Brussel’

Verontwaardigd zijn boeren in Ierland over het in hun ogen radicale emissiebeleid van de Europese Commissie. Doelstellingen worden onpraktisch, onrealistisch en onhaalbaar genoemd. In de Ierse republiek wordt gevreesd voor een faillissementsgolf onder agrariërs.

Een doorn in het oog van Ierse melkveehouders is de afbouw van derogatie van 250 naar 220 kilo stikstof uit mest per hectare sinds januari dit jaar. Gezien het mildere klimaat en de uitgestrekte graslanden vinden Ierse boeren dat hun landbouwmethode een hoger gebruik van meststoffen aankan.

De export van levend rundvee en schapen dat in steeds meer landen op maatschappelijke bezwaren stuit, is een ander heikel punt. Voor het bereiken van de Europese markten is die export voor Ierse veehouders essentieel. Deze vrijhandel is verankerd in de Europese grondwet. Desondanks zijn Ierse boeren bang dat exportbeperkingen voor levend vee hun verdienmodel gaat raken.

Francie Gorman heeft samen zijn vrouw Kay en zoon Tom een bedrijf van 130 hectare met zoogkoeien, vleesvee en schapen in Ballinakill in County Laois, gelegen in het midden van Ierland. In december 2023 werd Gorman verkozen tot voorzitter van de Irish Farmers Association (IFA), een nationale organisatie die de belangen behartigt van ruim 70.000 Ierse boeren in alle sectoren.

‘Als je kijkt naar de vorige hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) – de huidige uitzondering op het gebied van nitraat, de voorgestelde natuurherstelwet en de manier waarop boeren aan emissiedoelstellingen moeten voldoen – draagt dit allemaal bij aan enorme kosten op bedrijfsniveau’, zegt Gorman.

Grondprijs stijgt door regelgeving

De regelgeving heeft een nadelig neveneffect. De vraag naar grond voor landbouw, bosbouw en energieproductie neemt in Ierland snel toe. Daardoor stijgen de grondprijzen.

‘We hebben enerzijds te maken met enorme bezuinigingen op landbouwsteun door de Europese Unie, en aan de andere kant aanzienlijke stijgingen van de productiekosten door het Europese beleid. Dit heeft het zeer kleine winstpercentage in het systeem weggenomen. Er blijft ook weinig geld over om te investeren in het halen van de nieuwe doelen.’

Gorman ziet de schadelijke invloed die het beleid heeft op de bedrijfsopvolging. ‘Van de nieuwe Europese Commissie zou ik graag zien dat de boer in het nieuwe GLB weer centraal komt te staan. En dat we niet gedwongen worden om te betalen voor klimaatbeleid.

Klimaatbelasting Denemarken ongewenst

De veehouder kijkt argwanend naar de klimaatbelasting die Denemarken invoert voor de landbouw. ‘Dat is weer een nieuwe verhoging van de productiekosten. Ik wil niet dat Ierland dat voorbeeld gaat volgen. We zijn een eilandstaat die voor 90 procent afhankelijk is van export.’

Wanneer de Europese politiek dit groene beleid wil doorvoeren, moet die ook een aparte milieubegroting invoeren zonder het benodigde budget uit de landbouwbegroting te halen, vindt Gorman. ‘Boeren hebben geld nodig om hun boerderijen te verbeteren, of het nu gaat om de waterkwaliteit of de emissies. De politiek moet stimuleren en niet buiten de markt om reguleren.’

Geen verbod export levend vee

Over een verbod op de export van levend vee is Ierse boerenbestuurder resoluut. Dat mag nooit op de politieke agenda van Ierland staan. ‘We bevinden ons op een gemeenschappelijke Europese markt die ons het recht geeft om onze goederen en diensten in de Europese Unie te verhandelen. Wij produceren kalveren volgens hoge welzijnsnormen, waarvoor een grote vraag is van klanten in heel Europa. Het is een handel die van groot belang is voor de Ierse boeren en die koste wat kost moet worden beschermd.’

Gorman verwijst naar de recente boerenprotesten, ook in zijn eigen land. Hij ziet een groeiende kloof tussen de Brusselse politici en de agrarische gemeenschap in de Europese Unie. ‘De politiek moet met de boerenorganisaties het landbouwbeleid uitstippelen in een partnerschap. Nu implementeren ze beleid op Europees niveau dat niet toepasbaar is op landbouwniveau. Dat moet veranderen. De boerenprotesten waar we getuige van zijn, zouden voor iedereen een wake-upcall moeten zijn.’

De Ierse melkveehouderij is trots op de lange periode van weidegang (negen maanden) die het weet te hanteren. Dankzij dit systeem is de Ierse zuivelsector een van de meest klimaat-efficiënte ter wereld, met een CO2-voetafdruk van 0,97 kilo CO2 per kilo melk, geeft Gorman aan.

Brusselse bureaucraten

‘We voelen ons niet verbonden de bureaucraten in Brussel die de besluiten nemen.’ Daarmee verwoordt Oliver Neville het gevoel van veel Ierse boeren. Neville heeft een bedrijf met 250 melkkoeien in County Offaly, eveneens in het midden van het land. De helft van zijn veestapel bestaat uit het ras Holstein, de rest is een Procross-kruising van de rassen Viking Holstein, Montbéliarde en VikingRe. De melkveehouder pleit ervoor dat elke boer in de Europese Unie zijn land moet kunnen bewerken op een manier die past bij de lokale en unieke omstandigheden.

‘Politici lopen weg met de nieuwe klimaatdoelstellingen. Maar het is volkomen onpraktisch voor agrarisch ondernemers om zich te houden aan de doelstellingen die zijn gesteld door mensen die nog nooit een voet in Ierland hebben gezet’, vindt Neville. ‘Het is onrealistisch om van boeren te verwachten dat we in 2030 alles in huis hebben om aan de emissieregelgeving te voldoen.’

Wanneer financiële steun voor bedrijfsaanpassingen uitblijft, verwacht Neville een faillissementsgolf. ‘Ik vind ook dat de Deense boeren te snel instemden met een CO2-belasting. Het klinkt misschien goed om politici en het publiek tevreden te stellen, maar het is oneerlijk. Het kan ook een precedent zijn dat andere landen wellicht volgen.’

Daling melkproductie

Na het afschaffen van het melkquotum verhoogde de Ierse zuivelsector de productie. In 2023 daalde de melkproductie in Ierland met bijna 2 procent ten opzichte van 2022, tot ongeveer 8,7 miljard liter. De Ierse zuivelexport kwam vorig jaar uit op 6,3 miljard euro. Een waardedaling van bijna 8 procent.

‘Dat komt door het nattere klimaat van de afgelopen twee jaar’, licht Neville toe. Bovendien hebben volgens hem de beperkingen op derogatie en de lagere veebezetting de productie omlaag gebracht.

‘Ierland heeft een uniek mild klimaat en we hebben derogatie nodig om concurrerend te blijven. Ook voor andere lidstaten met een vergelijkbaar klimaat moet dat gelden. Het is oneerlijk dat er regels zijn ingevoerd die voor alle landen hetzelfde zijn.’

Meer steun jongeren

Neville maakt zich zorgen over de landbouw als aantrekkelijk loopbaanperspectief voor jonge mensen. ‘Jongeren moeten in de hele Europese Unie worden aangemoedigd om een baan in de landbouw te kiezen. Daarvoor hebben we wel toegang nodig tot infrastructuur, grond en financiën. Anders stevenen we af op een verouderende agrarische sector.’

Ierland kent subsidieregelingen voor jonge nieuwkomers in de landbouw. Maar die regelingen bieden volgens Neville nog te weinig. ‘Laten we oprecht geïnteresseerde jonge boeren belonen met renteloze leningen, zodat ze goed van start kunnen gaan. Als we de jongere generatie boeren verliezen, verdwijnt alle kennis’, voorziet de Ierse melkveehouder.