'Landbouwgrond mag je hier altijd voor de helft vol zetten met kassen'

Dit zijn Italiaanse kassen, zegt Willem-Jan Coolbergen terwijl hij wijst op de tientallen plastic en metalen gevaartes die op zijn land te vinden zijn. 'Ze zijn aan de kopse kant open om de wind vrij spel te geven en ze zijn niet verwarmd.'

Coolbergen verhuisde in 2002 een deel van zijn bedrijf vanuit Oude-Tonge, net onder de rook van Rotterdam, naar Borgo Grappa op zo'n 80 kilometer ten zuiden van Rome. Voornaamste redenen: ruimte en klimaat. Het klimaat in Borgo Grappa is ideaal voor het telen van radijzen. 'Als het in de zomer te warm wordt, dan wordt het doorzichtige dak voorzien van krijt. Dat is genoeg om de temperatuur op peil te houden.'

Borgo Grappa is een kleine plaats in wat de Agro Pontino wordt genoemd, een voormalig moeras dat in de jaren dertig van de vorige eeuw door het fascistische regime werd omgetoverd tot vruchtbare landbouwgrond. Het gebied oogt als een Nederlands landschap. Het is er vlak, het gebied is opgedeeld in kaarsrechte 32 hectare grote percelen, het wemelt van de kanalen en sloten en de grond is uitermate vruchtbaar.

Coolbergen teelt er ongeveer 1 miljard radijzen per jaar. 'Ik begon in 2002 met 3 hectare, inmiddels hebben we 45 hectare kassen in eigen bezit en zijn we een coöperatie gestart. Onder de naam Ortolanda wordt hier op 70 hectare radijs verbouwd.'

Samenwerking

De Nederlandse tak van Ortolanda in Oude-Tonge wordt nu gerund door Coolbergen's broer, 'Ik heb mijn aandelen daar uitgehaald.' In de Italiaanse tak werkt de bijna zestigjarige ondernemer samen met de familie Cornelissen. Behalve Coolbergen's zoon Melchior komen binnenkort ook twee kinderen van René Cornelissen, algemeen directeur in het Limburgse Melderslo, naar Italië.

De teler moest wel wennen aan de manier van werken in Italië. 'In het begin deed ik het op de Hollandse manier. Hollandse machines en machinaal oogsten, zodat je weinig mensen nodig hebt. Alleen bleek al snel dat machinaal oogsten de kwaliteit niet ten goede kwam, ik kon de grovere radijs niet oogsten zoals de klant dat wilde. Toen ben ik overgestapt op de Italiaanse manier: alles met de hand. Dit had resultaat, de groei ging hard.'

Hij deed ook gelijk zijn hypermoderne computergestuurde Nederlandse kassen de deur uit en zette er goedkope Italiaanse halfopen kassen voor in de plaats. 'In Italië is dat makkelijk, je koopt een stuk grond en als dat landbouwgrond is, mag je die grond altijd voor 50 procent vol zetten met kassen. In Nederland valt dat onder huisvesting en heb je te maken met vergunningen.'

Inmiddels exporteert Coolbergen naar landen in heel Europa en is supermarktketen Lidl zijn grootste klant.

Eisen zijn verschillend

De verschillende manier van werken heeft de Nederlands-Italiaanse radijsteler aan het denken gezet over het Europese landbouwbeleid. Omstandigheden en werkmethodes zijn verschillend; wat in Italië kan, kan in Nederland niet en andersom. 'Daar zouden ze in Brussel rekening mee moeten houden', vindt Coolbergen.

'Als het gaat om gewasbescherming zijn er landelijke regels, terwijl het product overal in Europa wordt verkocht. Het is raar dat je geen Europese regels hebt die voor alle landen hetzelfde zijn.'

Volgens Coolbergen is radijs in Italië geen belangrijk product en zijn er weinig middelen toegelaten. 'Dus radijs telen volgens de regels is eigenlijk onmogelijk. Dat klopt niet. Europees is dat al jarenlang niet in orde. Het is elke keer een spelletje, in Italië zeggen ze: 'we kunnen de radijs ook bij de rucola zetten, waar heel veel middelen zijn toegelaten'. En als Europa dat dan goed vindt, dan zijn we het met elkaar eens.'

Ook de veiligheidseisen voor machines zijn verschillend tussen Nederland en Italië. 'De Italianen zijn veel strenger, de machines die ik uit Nederland had laten komen werden door de inspectie hier afgekeurd. De afstemming tussen de verschillende lidstaten is dus niet goed', klaagt Coolbergen.

Het speelveld moet in de Europese lidstaten gelijk zijn, vindt ook Luigi Scordamaglia. Scordamaglia houdt zich voor Coldiretti bezig met Europees beleid. Coldiretti is met ruim anderhalf miljoen leden de grootste boerenorganisatie van Italië en een van de grootste in Europa.

Gelijk speelveld

Volgens Scordamaglia betekent een gelijk speelveld echter niet uniformiteit. 'Een hectare op het platteland van Polen of in de polder in Nederland is niet hetzelfde als een hectare in de Dolomieten of de heuvels van Chianti', legt Scordamaglia uit in een van de statige zalen van het zeventiende eeuwse Palazzo Pallavicini Rospigliosi, dat tegenover het Presidentieel Paleis in Rome ligt en nu als hoofdkantoor dient voor Coldiretti.

'Om de biodiversiteit in Europa te beschermen – waarvan Italië, vanwege de vorm van het land, het grootste voorbeeld is –, is flexibiliteit nodig in het toekennen van budgetten. Behalve het criterium 'hectare' moet rekening gehouden geworden met toegevoegde waarde per hectare en de arbeidsintensiviteit per hectare. Een hectare mais of tarwe is makkelijker en goedkoper dan een hectare wijn of tuinbouw', aldus Scordamaglia.

Volgens Coldiretti zijn de belangrijkste uitdagingen voor de toekomst digitalisering en duurzaamheid, zeker met het oog op klimaatverandering. In Italië lijkt de klimaatverandering harder te gaan dan elders in Europa. Het land is in de ban van extreem weer; in de eerste zes maanden van dit jaar werden er ruim duizend extreme weercalamiteiten gemeld. Van overstromingen in de noordelijke regio's van het land tot extreme droogte in het zuiden, in sommige delen van Sicilië heeft het al ruim een jaar niet geregend.

'Ik merk dat de seizoenen verschuiven', vertelt radijsteler Coolbergen. 'Het najaar wordt steeds warmer, eind september is het hier nog 30 graden en begin december ruim 20 graden. Pas in januari wordt het zo'n 15 graden. Maar het voorjaar blijft het langer koel. In de maanden april, mei, juni heb je geen hoge temperaturen. Voor mij is het klimaat verbeterd.'

Coolbergen's teelt is nu al duurzaam, hij gebruikt geen gas om zijn kassen te verwarmen. Dat is vanwege de hoge gemiddelde temperatuur en het grote aantal zonuren ook niet nodig. Volgens de radijsteler zou het Europese landbouwbeleid gericht moeten zijn op het stimuleren van boeren om daar te produceren waar de klimaatomstandigheden het gunstigst zijn voor een type gewas.

'Radijs telen in Nederland heeft niet veel zin, dat kan je beter hier doen. Als je door omstandigheden niet meer hetzelfde kan werken als je gewend bent, dan moet je of iets anders gaan doen, of verhuizen of ermee stoppen.'

Geen buitenlandse melk

Coolbergen pleit voor een allesomvattend Europees landbouwbeleid waarbij de Europese Commissie bepaalt welke gebieden het meest geschikt zijn voor een bepaald gewas en boeren stimuleert zich daar te vestigen. Volgens Scordamaglia is dat niet eenvoudig.

'In theorie kan dat een oplossing zijn voor de commodity's, maar niet voor producten die nauw verbonden zijn met de plek waar ze geproduceerd worden. Je kan bijvoorbeeld geen buitenlandse melk gebruiken om onze twee belangrijkste DOP-kazen, Parmigiano Reggiano en Grana Padano, te maken.'

Als het gaat om klimaatverandering, dan moet de Europese Commissie vooral inzetten op technologische ontwikkeling, vindt Scordamaglia. 'De toekomst zit in technologie, niet in de terugkeer naar de platte schep.'