Nog wel ziekte, maar veel minder sterfte schapen door vaccinatie blauwtong

Toen de blauwtongvaccins beschikbaar kwamen, waren de verwachtingen hooggespannen. De eerste vaccins kwamen nog behoorlijk op tijd en het overgrote deel van de schapenhouders heeft de schapen laten vaccineren. Dus er zouden dan dit jaar toch nauwelijks zieke schapen en sterfgevallen hebben moeten zijn. Zeker ook gezien de ervaringen met het vaccineren tegen blauwtongvirus type 8 (BTV-8). De vaccinatie hiertegen was erg effectief.

'Helaas viel dat tegen', zegt Groenevelt. 'Er waren wel ziekteverschijnselen en de explosie van gevallen met ook ernstig zieke dieren hadden we niet verwacht.'

De verschijnselen bij de schapen zijn dat ze sloom zijn, te weinig eten, koorts, dikke lippen, kreupel, opgetrokken buiken hebben en vermageren. Daarnaast hebben ze neusuitvloeiing, diarree en plekjes in de bek. Lang niet alle schapen op de bedrijven hebben deze verschijnselen. Het beeld wisselt sterk en ook tussen de bedrijven. Dieren blijven vaak wel veel beter eten en de meeste schapen knappen ook wel weer op. Er is nauwelijks sprake van terugval, dus dat dieren die opknappen, toch weer ziek worden en sterven, zoals vorig jaar wel gebeurde.

Onderliggend lijden

Bij de gevallen van sterfte valt volgens Groenevelt op dat er met enige regelmaat sprake is van onderliggend lijden. Een van de belangrijkste daarvan is de rode lebmaagworm. Door het natte voorjaar en hoge temperaturen is die worm dit jaar echt een probleem. Verder is er soms chronische longontsteking, zijn het oude ooien, of hebben ze een slechte voedingstoestand, doordat ze veel lammeren hebben gezoogd. Het is en blijft daarom van belang om verder te kijken dan alleen naar blauwtong en de dieren te behandelen tegen het onderliggende lijden met pijnstilling en ontstekingsremmers en soms antibiotica tegen de secundaire infecties om sterfte te voorkomen.

Rode lebmaagworm of bijvoorbeeld een slechte voedingstoestand kan er volgens Everts ook voor hebben gezorgd dat de vaccinatie van de schapen niet goed heeft aangeslagen. 'Het immuunsysteem is dan al overbelast en kan niet genoeg antistoffen tegen blauwtong aanmaken. Dat verklaart mogelijk ook de grote verschillen die we in een koppel zien. Een tweede keer vaccineren zou dit hebben kunnen voorkomen. Maar de vraag is hoeveel dit oplevert en of dat opweegt tegen de kosten van een tweede vaccinatie.

Veel minder sterfte

Everts, die ook directeur is van de Nederlandse Schapen- en Geitenfokkers Organisatie (NSFO), houdt de cijfers over ziektegevallen en sterfte bij de schapen voortdurend bij. Wat daarbij opvalt, is dat het percentage dieren dat ziek wordt, nog vrij hoog is. Vorig jaar was het 16,7 procent en dit jaar is dat 9,8 procent.

Bij de sterfte is het verschil wel heel groot. Vorig jaar was de sterfte 71,4 procent van de zieke dieren. Nu is dat 10 procent. Die getallen kunnen nog veranderen, maar Everts ziet nog geen grote verandering in de trend.

Oversterfte

Ook voor wat betreft de oversterfte is het dit jaar een stuk minder. Everts: 'Wanneer we de oversterfte relateren aan het aantal besmette bedrijven, dan zouden we week 29 van 2024 (15 tot en met 21 juli) vrij goed moeten kunnen vergelijken met week 39 en 40 van 2023 (25 september tot en met 8 oktober). De oversterfte lag in 2023 op 258 procent ten opzichte van normaal in die periode. In week 29 van dit jaar lag de oversterfte op 91 procent.'

Conclusie van Groenevelt en Everts is dat de vaccinatie wel degelijk heeft geholpen. Zonder de vaccinatie zouden veel meer schapen ernstig ziek zijn geworden en was er veel meer sterfte. Dat is vrij zeker omdat het BTV-3-type dat voor de huidige uitbraken zorgt, nog voor meer dan 99,9 procent hetzelfde is als het type van vorig jaar. Dus de drie vaccins die op de markt zijn, voorkomen wel dat het erger is geworden.

Verspreiding naar oosten en zuiden

Everts liet ook nog zien hoe de verspreiding van blauwtong verloopt. Daaruit blijkt vrij duidelijk dat de verspreiding van de virusziekte doorgaat waar die vorig jaar is gestopt. Behalve het oosten en zuiden van Nederland heeft blauwtong ook België en Duitsland bereikt.

Omdat veel meer dan 80 procent van de schapen is gevaccineerd, zal de bijdrage van schapen aan de verspreiding klein zijn. Bij runderen ligt dit anders. Bekend is dat runderen in het oosten en zuiden van Nederland aan het begin van de zomer niet of nauwelijks antistoffen tegen blauwtong hadden. Die runderen zijn vaak nog niet gevaccineerd of hebben nog geen tweede vaccinatie gehad. Daarbij hebben knutten de voorkeur voor runderen, dus als knutten de runderen steken en besmetten met blauwtong, dan vormen die runderen weer een besmettingsbron van waaruit de besmetting zich via de knutten weer verder kan verspreiden.