Zeeuwse akkerbouwers beproeven irrigatie uit zoetwaterbel

Vanwege verzilting in grote delen op het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland, kunnen veel akkerbouwers hun gewassen niet beregenen. Wel zitten er aanzienlijke volumes zoetwater in de zandige kreekruggen die her en der op het eiland voorkomen. Een kreekrug is een hoger gelegen zone in een voormalig waddengebied.

Akkerbouwers Jaap Jan en Jan op 't Hof hebben een perceel in Sirjansland dat gelegen is op een kleine zoetwaterbel in zo'n kreekrug. Ze mogen de bel nu niet gebruiken als bron voor beregening, omdat deze met een dikte van 12 meter niet voldoet aan het criterium van minstens 15 meter.

Maatschap Op 't Hof test in een tweejarige pilot samen met Acacia Water op perceelsniveau of een kleine zoetwaterbel duurzaam kan worden gebruikt. Zoja, dan neemt niet alleen de zoetwaterbeschikbaarheid van Schouwen-Duiveland toe, maar geeft het ook nieuwe inzichten in de eigenschappen van kleine bellen. Daarop kunnen mogelijk de randvoorwaarden voor het gebruik van kleine zoetwaterbellen in Zeeland positief worden aangepast.

De resultaten van het eerste testjaar 2023 zijn veelbelovend. Op het betreffende perceel lichte zandgrond van Op 't Hof is een diepdrain aangelegd waarmee zoetwater met een elektrische onderwaterpomp uit de bel wordt onttrokken.

Acacia Water meet op meerdere locaties het bodemvocht, de grondwaterstand, de stijghoogte en de verandering van het zoet-zoutgrensvlak. Zo wordt gekeken hoeveel water kan worden onttrokken zonder aantasting van de zoetwaterbel.

Door het water zuinig te benutten met ondergrondse druppelirrigatie en druppelen in de rug, is de watervraag uit de bel beperkt. 'Op basis van metingen in 2023 constateren we dat een kleine zoetwaterbel duurzaam kan worden ingezet', stelt hydroloog Arjen Roelandse van Acacia Water. 'Verder onderzoek is noodzakelijk om meer zekerheid te geven.'

Volgens de hydroloog is het grootste risico van de onttrekking dat zoet met zout water vermengt. 'Door de kleilaag op 12 meter diepte is dat niet gebeurd, zagen we in de geleidbaarheidsmetingen. Grondwater beweegt veel minder snel door klei heen. Daarnaast zagen we geen langdurig effect op de grondwaterstand.'

Ook de ervaringen van vader en zoon Op 't Hof zijn positief. Volgens Jan op 't Hof was de opbrengst op het 4 hectare grote aardappelperceel 40 procent groter, vergeleken met onberegende aardappelpercelen op het bedrijf. 'We zagen ook geen schurft en groeischeuren in de knollen en de maatsortering was uniform.'

In totaal gaven de akkerbouwers het gewas vorig jaar 80 millimeter water per hectare. Dat is ook de maximale jaarlijkse gift die door waterschap Scheldestromen bij grotere zoetwaterbellen is toegestaan, weet Roelandse. 'Het waterschap ziet dat als veilige grens, zonder dat het effect heeft op de grondwaterstand en het zoutgehalte.'

Zuinig op beschikbaar water

Jaap Jan op 't Hof vindt het belangrijk zuinig om te gaan met het beperkte zoetwater dat hij tot zijn beschikking heeft. Vorig jaar was dan ook het eerste jaar dat hij irrigeerde. 'De wake-upcall om ons te verdiepen in de opties voor beregenen kwam in het extreem droge jaar 2018. Toen haalden we op het huidige proefperceel slechts 20 procent van het opbrengstpotentieel.'

De pilot wordt dit jaar voortgezet in de aardappelen, waarbij twee irrigatiemethoden worden beproefd. Op 2 hectare van het pilotperceel liggen iedere 75 centimeter druppelslangen op 37 centimeter diepte.

Daarnaast is er een opstelling met gangbare druppelirrigatie, waarbij in elke rug bovenin een slang ligt. De slangen moeten ieder seizoen worden vervangen. Ter vergelijking ligt er ook een nulproef. Dit jaar worden meststoffen meegegeven met het druppelwater.

Voordeel van de ondergrondse druppelslangen is dat ze meerdere jaren kunnen blijven liggen, wat het kostentechnisch interessanter maakt. Het idee is dat de planten met de wortels het water opzoeken. Jaap Jan op 't Hof heeft het idee dat de knolzetting van de Agria's bij de druppelaars in de rug beter is. 'Waarschijnlijk omdat het vocht dichter bij de plant ligt. Hier zitten wel tien of twaalf knollen per plant aan', zei de teler half juni bij de bezichtiging van het perceel.

Goed bodembeheer belangrijke factor

Om het beschikbare zoetwater duurzaam te gebruiken, ziet Op 't Hof goed bodembeheer als een belangrijke factor. 'In 2011 zijn we helemaal gestopt met ploegen en sindsdien passen we niet-kerende grondbewerking toe. We merken dat de capillaire werking van de grond steeds beter wordt.'

Volgens de akkerbouwer is de beworteling van de gewassen nu een stuk beter en zijn er op de percelen minder storende lagen dan voorheen. Hierdoor is ook de ontwatering beter geworden. Op de in totaal 140 areaal waarop het bedrijf boert, is ongeveer de helft een rustgewas.

Jan op 't Hof: 'Dat past in onze visie van duurzaam bodembeheer, maar ook regelgeving stuurt op een groter aandeel rustgewassen. Daarnaast levert het meer punten op voor de ecoregeling in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.'