Duizenden investeerders dupe van 'onfrisse' handel in landbouwgrond

Nieuws Politiek René Bouwmeester 21 jun 2024 om 08:58uur

Zo'n zevenduizend investeerders hebben versnipperde percelen landbouwgrond gekocht die waarschijnlijk niet de waarde hebben of krijgen die ze ervoor hebben betaald. Dat blijkt uit onderzoek van het Kadaster in opdracht van ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Duizenden+investeerders+dupe+van+%27onfrisse%27+handel+in+landbouwgrond

Bij beleggingspercelen worden gewoonlijk grote landbouwpercelen opgeknipt in kleinere percelen en als belegging tegen een hogere prijs aangeboden aan particulieren met de 'belofte' dat de waarde toeneemt als de grond tot ontwikkeling kan worden gebracht. De beoogde waardestijging door ontwikkeling vindt niet plaats. Het Kadaster stelt vast dat sinds 2009 op geen enkel beleggingsperceel een woning of bedrijf is gebouwd.

Het onderzoek van het Kadaster laat zien dat op deze manier 2.000 hectare landbouwgrond is opgeknipt voor grondhandel in beleggingspercelen. Dat is 0,1 procent van het totale areaal. De 2.000 hectare landbouwgrond is sinds 2009 opgeknipt in 25.000 beleggingspercelen en liggen verspreid over zevenhonderd plekken landbouwgrond. Zo'n vijftig verkopende partijen nemen bijna 90 procent van alle verkooptransacties voor hun rekening.

Deze percelen liggen verspreid door heel Nederland, maar komen het meest voor ten noorden van Amsterdam, bij Terneuzen, bij Almere en in Noord-Nederland in Westerkwartier. Meer dan 30 procent ligt ver buiten mogelijke bouwlocaties en de bebouwde kom en ontwikkeling is niet aannemelijk. Van de zevenhonderd locaties waarop grond opgeknipt is, liggen er veertien op een geplande woningbouwlocatie.

Ontwikkeling onmogelijk

De opsplitsing is een probleem, schetst het Kadaster. Want hoe meer percelen er zijn, des te kleiner de kans is dat ruimtelijke plannen kunnen worden uitgevoerd. Denk aan de aanleg van windturbines of ondergrondse kabels. Het is lastig om afspraken te maken met al die eigenaren van een perceel die hopen op een succesvolle belegging.

Beleggers komen bijna niet meer van hun perceel af. In minder dan 1 procent van alle gevallen konden eigenaren hun percelen weer verkopen. Wat niet helpt, is dat de gezamenlijke grensvaststelling tussen partijen – koper en verkoper – vaak niet wordt uitgevoerd. Daardoor kan het Kadaster geen definitieve perceelsgrenzen vaststellen en is het risico dat beleggingspercelen onverhandelbaar worden.

• Lees ook: Wetsaanpassing nodig om speculatie met landbouwgrond te voorkomen

De enige manier voor particulieren om het beleggingsperceel weer te kunnen verkopen, is om het (verlies te nemen en het) als collectief – met ongewijzigde functie, vaak landbouwgrond – aan een nieuwe eigenaar te verkopen. De noodzakelijke coördinatie en het gezamenlijk doorlopen van een verkoopproces zullen dat in veel gevallen erg uitdagend maken, denkt het Kadaster.

Daling na aandacht

Vanaf 2009 nam jaarlijks het aantal opgesplitste percelen met 1.500 tot 2.000 toe. Voor 2023 geldt dat de toename in beleggingspercelen is gehalveerd. Deze sterke afname is volgens het Kadaster waarschijnlijk veroorzaakt door de aandacht van de media en politiek hiervoor. Het Kadaster denkt dat aantal beleggingspercelen waarschijnlijk blijft toenemen. Beleggingspercelen worden nog steeds verkocht aan beleggers.

Honderden investeerders hebben zich al gemeld bij stichting GrondhandelClaim van jurist Deepak Thakoerdien. De stichting zet zich in voor de terugbetaling van de aankoopsommen aan gedupeerden. Ook werkt zij aan het beëindigen van deze manier van grondhandel.

Einde aan handelspraktijken

Demissionair minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties meldt in antwoord op Kamervragen van het CDA dat hij de mogelijkheden onderzoekt om deze handelsvorm te verbieden. In een eerder debat sprak hij al over 'onfrisse praktijken' omdat de aanbieders bij de kopers onjuiste verwachtingen wekken.

Anderzijds vindt de minister dat kopers ook een eigen onderzoeksplicht hebben. Zij zouden bijvoorbeeld bij de desbetreffende gemeente moeten nagaan wat er in het omgevingsplan over de locatie is opgenomen en of er wijzigingen worden voorbereid. Dit betekent niet dat het voor de gedupeerden geen groot probleem kan zijn.

Onderzoek AFM

Om een eind te maken aan deze handelspraktijken, onderzoekt De Jonge aan een aantal oplossingen. Zo laat hij onder meer onderzoek doen naar de ervaring van Scandinavische landen met een splitsingsverbod. Een werkgroep met mensen uit diverse departementen onderzoekt of grondhandel vaker onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) kan worden gebracht door wijziging van de Wet op het financieel toezicht.

De werkgroep onderzoekt verder de voorstellen van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie of koopovereenkomsten voor deze grondhandel verplicht door de notaris moeten worden verzorgd en of particuliere kopers net als bij de koop van woningen bedenktijd moeten krijgen.