Nota Ruimte: zorgvuldig omgaan met landbouwgrond om sector te behouden

Dat staat in het voorontwerp van de Nota Ruimte dat demissionair minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening vrijdag namens het hele kabinet naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Het voorontwerp is een eerste ruimtelijke vertaling van de opgaven voor Nederland richting 2050, met een doorkijk naar 2100. Het benoemt keuzes en geeft richting voor te maken keuzes over grote opgaven die allemaal om ruimte vragen, van landbouw en natuur tot woningbouw, economie en energiezekerheid.

De Jonge stelt dat er is een 'gevecht' om de schaarse ruimte in Nederland gaande is en dat de overheid daarin keuzes moet maken. In het voorontwerp van de Nota Ruimte staat onder meer dat landbouw mogelijk ruimte moet inleveren en dat niet langer 'het recht van de sterkste' geldt bij de verdeling van ruimte.

Toekomstige generaties

De nota gaat uit van drie principes. Allereerst moeten moeilijke keuzes niet meer worden 'afgewenteld' op toekomstige generaties. Ook moet recht worden gedaan aan de schaarste: ruimte moet op verschillende manieren kunnen worden gebruikt. Verder moeten unieke gebiedskenmerken behouden blijven.

Daarom stelt het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer drie 'bewegingen' voor: naar een evenwicht tussen landbouw en natuur, naar een klimaatneutrale samenleving en naar sterkere regio's en steden. Niet langer wordt vooral ingezet op de al succesvolle Randstad. Juist zwakkere regio's daarbuiten verdienen meer aandacht, stelt het ministerie in de nota.

Ontwikkelingen richting 2050

De nota beschrijft ook mogelijke ontwikkelingen in de land- en tuinbouw richting 2050. De landbouw zal tegen die tijd mede zijn gericht op aanpassing aan veranderende bodemgesteldheid zoals nattere veengebieden, aan extremer weer en de beschikbaarheid van water, bijvoorbeeld in hoog Nederland, en toenemende verzilting in de kleigebieden. Dit komt naast de opgaven om te komen tot een dierwaardige veehouderij en verbetering van de lucht-, water en bodemkwaliteit.

De opgaven leiden tot een sector- en gebiedsspecifiek ontwikkelperspectief voor de landbouw dat afhankelijk is van de fysieke condities ter plaatse. Zo zal de grondgebonden landbouw in gebieden met relatief grote opgaven extensiever zijn en wordt er ingezet op meer verwevenheid realiseren tussen landbouw en natuur. In deze gebieden ontstaan kansen voor nieuwe, extensieve teelten en andere vormen van landbouw zoals eiwitgewassen en biogrondstoffen.

Natuurbeheer

Naar verwachting zullen veel agrariërs in deze gebieden hun bedrijfsmodel uitbreiden met agrarisch natuurbeheer, de levering van maatschappelijke diensten en ecosysteemdiensten en andere functiecombinaties die ander agrarisch grondgebruik ondersteunen, zo staat in de nota.

De kwaliteit van het water- en bodemsysteem werkt door in alle 'bewegingen' en beïnvloedt de te maken ruimtelijke keuzes, zo staat in de nota. Dat geldt niet alleen voor landbouw en natuur, maar ook voor de woningbouwopgave of voor de industrie en bedrijven. De beschikbaarheid van drinkwater en zoetwater komt steeds meer onder druk te staan en klimaatverandering zorgt voor meer weersextremen met periodes van wateroverlast en grote droogte. Dit vraagt om acties om de robuustheid van ons land te versterken.

Vervolg onzeker

Het is nog de vraag wat Mona Keijzer als de nieuwe coördinerend minister op dit dossier met de nota gaat doen. Haar eigen partij BBB wil in principe geen landbouwgrond opofferen voor bijvoorbeeld woningbouw of natuur. Tegelijkertijd houdt het nieuwe kabinet grote ambities om meer huizen te bouwen. Ook PVV-minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat en VVD-minister Ruben Brekelmans van Defensie zullen aanspraak willen maken op de schaarse ruimte. Om wateroverlast te voorkomen, is bijvoorbeeld meer ruimte nodig voor rivieren en waterberging.

LTO Nederland vindt het onverstandig om een ontwerpnota met veel structurele keuzes te publiceren, als tegelijkertijd een kabinet in de startblokken staat die met het hoofdlijnenakkoord duidelijk andere keuzes gaat maken. LTO leest in de nota wel de erkenning dat de land- en tuinbouw een belangrijke sector is en blijft en het belang om landbouwgrond te beschermen, maar dit moet wel juridisch goed worden geregeld.

Tot slot noemt de belangenorganisatie het bezwaarlijk dat er ruimtelijke keuzes worden gemaakt waarin de belangrijkste speler die hierdoor wordt geraakt – de land- en tuinbouw – niet is gehoord. 'Het is aan het aanstaande kabinet om hier beter in te handelen, door tijdig en gestructureerd tot een verstandige invulling te komen', schrijft LTO in een reactie op de nota.