'Groenten die vroeger werden doorgedraaid, zitten nu in maaltijdpakketten'

Het terugdringen van voedselverspilling is een van de belangrijkste doelen van de Europese Unie bij het realiseren van een circulaire economie in 2050. Het wegggegooide voedel is goed voor ongeveer 16 procent van alle broeikasgassen uit de Europese voedselketen.

Er zijn steeds meer kleine initiatieven die wendbaar zijn en waarmee je kan samenwerken

Toine Timmermans, onderzoeker voedselverspilling

Het Europees Parlement heeft in maart een voorstel van de Europese Commissie verder aangescherpt: een reductie van 20 procent in de voedselverwerkende industrie en 40 procent minder verspilling bij consumenten, supermarkten, restaurants en foodservice in 2030. Het afgelopen week verkozen parlement gaat dit na de zomer verder uitonderhandelen met de Europese Raad.

In de landbouw- en tuinbouw is voedselverspilling geen issue. Hoe komt dat volgens u?

'Klopt, ik vraag me al jaren af waarom eigenlijk niet. Een deel van de reststromen in de landbouw is niet eetbaar. In de beleving, zeker van agrariërs, is er dan ook geen sprake van voedselverspilling.'

Toch stelt u dat telers hier geld laten liggen.

'De sector is al zeer efficiënt. Er zijn vaste ketens waarin reststromen worden verwerkt tot veevoer. Maar het kan nog efficiënter. Door voor voedsel geschikte reststromen in de menselijke keten te houden, zit er potentieel een beter verdienmodel in. Verwerking tot veevoer moet daarom niet de eerste keuze zijn en zoveel mogelijk worden voorkomen.

'Al liggen in dat veevoer nog wel meer kansen voor het verwerken van onvermijdbare reststromen. Kippen die daarmee gevoerd worden leggen eieren met een CO2-equivalent van 1,5 kilo per kilo ei. Bij gangbaar gevoerde kippen ligt dat op 4 tot 4,5 kilo per kilo ei. Dat zijn concepten met een gigantisch potentieel.'

Hoe zet je dat potentieel om in echte kansen?

'We weten niet exact hoeveel er wordt verspild in de primaire sector. Het wordt simpelweg niet gemeten. Hoe anders is dat in de retail en bij grote levensmidddelenfabrikanten. Doordat zij wel data verzamelen en daarop sturen, hebben ze tientallen procenten weten te reduceren en verdienen ze inmiddels miljoenen aan het voorkomen van voedselverspilling.'

Wanneer je de verspilling in beeld hebt, hoe zet je dat dan om in waarde?

'Dit los je op door de samenwerking op te zoeken met je afnemers. En die willen dit ook, want vanuit de klimaatdoelen zijn alle retailers en fabrikanten bezig met het reduceren van hun CO2-voetafdruk.

'Voor supermarkten is dat niet eenvoudig, want 90 tot 95 procent van de CO2-uitstoot van hun assortiment ligt elders in de keten, onder meer bij boeren en tuinders.

'De klimaatdoelen zijn bij grote retailers en fabrikanten een zaak waar de topman, de CEO, zich mee bezighoudt. Het is een topprioriteit geworden, gezien de klimaatafspraken van Parijs waaraan ze zich hebben verbonden.'

Gaan afnemers dit op den duur eisen?

'Zie het vooral als een intensievere samenwerking, waarbij zij van boeren en tuinders meer initiatief vragen. Dus zorg dat je aan de bal komt als sector. Ga je verspilling monitoren en omzetten in kansen. Wees er transparant over en zorg dat je onderdeel wordt van dat systeem waarin retailers en fabrikanten zoeken naar CO2-reductie.

'En voedselzekerheid is weer een thema in Europa. Het kunnen inspelen met je afnemers op meer extreme weersituaties wordt steeds belangrijker. Er zijn al grote stappen genomen, maar er kan veel meer. De te kleine bloemkolen en gedeukte paprika's zitten nu in die populaire maaltijdpakketten. Groenten die niet voldeden aan de eisen werden vroeger doorgedraaid, vergist of ondergeploegd. Nu voldoen ze aan een vraag en kun je er een goede prijs voor krijgen.'

Minder verspilling kan leiden tot overschotten en lagere prijzen. Dat is een nadeel.

'Onze boeren en tuinders zijn het beste in kwaliteit, opbrengst en efficiëntie, maar dat wil niet zeggen dat ze het beste zijn in het daadwerkelijk gebruiken van alles wat ze produceren. We moeten efficiënt gaan combineren met effectief. Want in die verspilling zitten wel alle input en kosten aan zaaigoed, diesel en arbeid. Het stupide van de economische modellen is dat deze zaken daarin daarin niet worden meegenomen.

'Dus als we 20 procent minder verspillen, zouden we 20 procent minder hoeven produceren bij een gelijkblijvende groep consumenten. Maar we kunnen dat ook exporteren of op een andere manier verwaarden. Bovendien komen we in een tijd dat duurzaamheid wordt meegenomen in die rekenmodellen.'

Ziet u hierin al ontwikkelingen?

'Een goed voorbeeld is telersorganisatie VanRijsingenGreen. Zij heeft zich ingesteld op een optimale verwaarding van onder meer wortelen. De organisatie kan schakelen tussen leveren aan de versmarkt of voor conserven. Daarnaast heeft ze een ingrediëntentak voor vezels en sappen die over de hele wereld worden verkocht.

'Zo'n keten bouw je niet zomaar op. VanRijsingenGren is er al twintig jaar mee bezig. Je zult echt iets aan het marktmodel moeten veranderen en het vergt tijd om het tot een succes te maken.

'Een ander voorbeeld is Harvest House, groot in de teelt van tomaten, paprika's en komkommers. In de tomatenteelt is gemiddeld 2 procent ongeschikt voor de retail. Door samenwerking met een fabrikant maken ze nu zelf verse tomatensauzen die onder andere bij Lidl in het schap staan. Daar kunnen ze nu zo'n 4,5 miljoen kilo klasse 2-tomaten in kwijt.'

Je hebt er dus wel schaal voor nodig?

'Voor een individuele boer of tuinder is het lastiger, maar niet onmogelijk. Er zijn steeds meer kleine initiatieven die wendbaar zijn en waarmee je kunt samenwerken. No Waste Army en Boerschappen zijn fantastische partijen die daarbij kunnen helpen.'

Toch duiken er regelmatig verhalen op over producten die door afnemers worden geweigerd.

'Dat vraagt wel om een nuance. Vaak voldoen ze niet aan afgesproken kwaliteitseisen, wat de prijs drukt. Dat telers dan elders, bijvoorbeeld via een publieksactie, een hogere prijs proberen te krijgen, is te begrijpen.'