Adema en Kamer op zoek naar ruimte in mestcrisis

Tekenend voor de urgentie die het debat van donderdag omgeeft, is de aanpassing van het tijdstip van aanvang. Het commissiedebat begint om 14 uur en duurt tot 21 uur. Daarna is er later op de avond in de planning van de plenaire zaal rekening gehouden met het indienen van moties over het mestbeleid. Daarover kan dan meteen worden gestemd.

Met deze procedure kan de Tweede Kamer nog voor het voorjaarsreces dat vrijdag begint knopen doorhakken over of ze wel of niet meegaat in de door Adema voorgestelde route.

Opkoopregeling

In die voorstellen trekt de minister 4 miljard euro uit voor een opkoopregeling waar alle veehouders voor in aanmerking komen. Daarmee hoopt hij een koude sanering onder boerenbedrijven te voorkomen. In het pakket zitten daarnaast maatregelen als een subsidie voor blijvend grasland, een voerspoor met minder eiwitten en een striktere GVE-norm voor een maximumaantal koeien per hectare.

Twee weken geleden bleek al tijdens een debat dat een meerderheid voor Adema's plannen niet vanzelfsprekend is. De vier partijen die nu spreken over de formatie van een nieuw kabinet zijn verdeeld. Hun gezamenlijke hoofdlijn is dat er tijdens de demissionaire fase geen nieuwe miljardenprojecten worden opgetuigd.

PVV en BBB zijn vooral tegen vanwege de hoge kosten. Daarbij komt dat de partij van Caroline van der Plas uit principe huiverig staat tegenover het opkopen van boeren. De partij ziet kansen in Brussel voor een nieuwe of soepeler derogatie, maar die mening wordt niet gedeeld door de andere formatiepartners VVD en NSC. Die tonen meer begrip voor de netelige positie waarin de minister en met hem veel veehouders zitten.

Frustratie

Opmerkelijk is dat Adema zijn plannen op verzoek van de Tweede Kamer – en met instemming van PVV en BBB – opstelde. Tussen de minister en die twee partijen ontstond twee weken geleden enige frustratie toen BBB-Kamerlid Cor Pierik zei dat zijn partij met een eigen plan van aanplak zou komen. Welke maatregelen daarin zitten, wilde hij tot ergernis van de minister bewaren tot het debat van donderdag.

'Als er interessante maatregelen tussen zitten, dan onthouden die Kamerleden de boeren oplossingen. Ik vind dat op zijn zachtst gezegd merkwaardig. Misschien maak ik me er ook wel kwaad om', zei een geïrriteerde Adema toen.

Uit het manifest 'Bied boeren toekomst' dat dinsdag verscheen namens de provinciale fracties van onder meer BBB, SGP, PVV, JA21, Forum voor Democratie, CDA en regionale partijen komt een streven naar voren voor een aanpak met oog voor regionale verschillen. 'Is de brede beëindigingsregeling, naast de al bestaande opkoopregelingen en het verlagen van het aantal GVE's per hectare, nu echt het enige wat boeren als perspectief geboden kan worden?' vragen deze partijen zich af.

Lbv levert niet genoeg op

De opkoopregeling die de minister wil introduceren als oplossing voor de mestcrisis, komt boven op de twee Lbv-regelingen uit de stikstofaanpak. Daarvoor hebben zich al meer dan duizend veehouders gemeld.

Het stoppen van die bedrijven zal niet genoeg ruimte creëren op de mestmarkt om de mestcrisis en daarmee een financieel debacle voor veehouders af te wenden, bleek vorige week tijdens een technische briefing in de Kamer door voorzitter Gerard Velthof van de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM).

Het CDM berekent het niet-plaatsbare mestoverschot in 2026 op 59 miljoen kilo stikstof. Ondanks innovaties en het voerspoor zal een krimp van de veestapel onontkoombaar zijn om daaronder te komen, stelt Velthof.

Renure

Tweede Kamerleden vroegen de CDM-voorzitter onder meer naar de ruimte die de introductie van renure kan opleveren. De Europese Commissie heeft ondertussen het voorstel voor het gebruik van deze kunstmestvervangers overgenomen. Hierin is Velthof terughoudend. Binnen de akkerbouw zou er in theorie nog ruimte zijn omdat daar de 170 kilo per hectare nu niet volledig wordt opgevuld met dierlijke mest. De fosfaatgebruiksnorm is hier nu nog een beperking.

'Het is nog onduidelijk om welke renureproducten het gaat en welke eisen daaraan worden gesteld. Nieuwe meststoffen hebben hun eigen landbouw- en milieukundige consequenties. Het zal geen oplossing voor de korte termijn bieden', zei Velthof die op lange termijn wel opties ziet voor de export van meststoffen uit renure.

Eigen plan boerenorganisaties

Woensdag lanceerden de boerenorganisaties LTO Nederland, Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) en De Natuurweide een eigen plan voor de aanpak van de mestcrisis.

Op hoofdlijnen komt dit neer op een aanpassing van het voerspoor en een tijdelijke krimp van de melkveestapel in ruil voor een vergoeding voor de boeren. In de tussentijd moet de introductie van renure, innovaties en een natuurlijke krimp van de veestapel de mestmarkt weer stabiel maken.

Of het plan van de boerenorganisaties bij de minister en de Tweede Kamer in de smaak valt, wordt donderdag duidelijk. Staatssteunregels kunnen hier een dwarsligger zijn, maar dat geldt ook voor Adema's eigen opkoopregeling. Ook daarmee zal hij bij een groen licht van het parlement langs de Europese Commissie moeten.

Het mestdebat in de Tweede Kamer is donderdag hier live te volgen.