Analyse: mestprobleem drijft formerende partijen uit elkaar

Eigenlijk kwamen de eerste signalen al anderhalve week eerder. Toen spraken de vier formerende partijen over landbouw. Informateur Elbert Dijkgraaf omschreef dit als een 'intens' gesprek over de landbouw. De emotie die in de samenleving speelt over dit onderwerp, was volgens hem terug te voelen aan de formatietafel. Dergelijke woorden nam Dijkgraaf over andere onderwerpen nog niet in de mond. Over de inhoud van de formatiegesprekken laten de betrokkenen vrijwel niets los.

Ruim een week geleden toonden de vier partijen zich nog eensgezind. Zij dienden gezamenlijk Kamervragen in waarin ze demissionair landbouwminister Piet Adema vroegen zijn plannen voor een nieuwe opkoopregeling op pauze te zetten, zolang de formatiegesprekken gaande zijn. Deze opkoopregeling maakt deel uit van een pakket maatregelen dat Adema vorige week vrijdag heeft gepresenteerd. Het onderdeel van de opkoopregeling lekte voortijdig uit.

BBB-leider Caroline van der Plas noemt Adema's plannen 'onaanvaardbaar'. De vier partijen werken immers aan een eigen hoofdlijnenakkoord waarin landbouw een belangrijk dossier vormt. Daarbij hebben de partijen min of meer afgesproken om tijdens de formatiegesprekken niet in te stemmen met grote, dure plannen. Harm Holman (NSC) bevestigde dit dinsdag tijdens een ander debat waarbij ook uitgebreid werd gesproken over het mestprobleem.

Het debat van dinsdag toont aan dat de vier partijen wel degelijk heel verschillend denken over de aanpak. BBB-Kamerlid Cor Pierik zei in dat debat dat de oplossing voor het mestprobleem onder meer moet komen van de Europese Commissie in de vorm van een nieuwe derogatie om meer mest te mogen uitrijden. Hij denkt dat er ruimte is om te praten en verwijst naar de recente versoepelingen van Europees beleid op andere landbouwonderwerpen.

Pierik staat alleen met deze opvatting. Hij werd erop aangesproken door verschillende Tweede Kamerleden. Thom van Campen (VVD) en Holman, beiden beoogd coalitiepartner, reageerden vol ongeloof. Zij achten het niet realistisch opnieuw om derogatie te vragen. Adema ziet ook niets in een nieuwe gang naar Brussel, omdat hij onlangs al voor de derde keer bot ving bij de Eurocommissaris.

Pierik en Jeanet Nijhof-Leeuw (PVV) zeiden daarnaast – los van elkaar – in dit debat later deze maand met plannen te komen om de druk op de mestmarkt te verlichten. Over de inhoud van hun plannen houden ze de kaarten tegen de borst tot 25 april. Dan debatteert de Tweede Kamer opnieuw over mest. Tot die tijd tasten boeren, andere politici en dus ook VVD en NSC in het duister. Tot ergernis van veel politici.

Desondanks is PVV-leider Geert Wilders redelijk positief gestemd over de formatiegesprekken, meldde hij deze week na afloop van een formatiegesprek. Hij ontkent dat de gesprekken stroef verlopen. Dat in de kabinetsformatie hobbels moeten worden genomen, is volgens hem dagelijks aan de orde. Dat de onderhandelende partijen nog steeds met elkaar aan tafel zitten, 'is al goed nieuws', vindt hij.