Innovatiepolder Hegewarren schaalt op

Het Veenweideprogramma 2021-2030 van provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en de veenweidegemeenten zet in op beperking van de bodemdaling en CO2-uitstoot in het veenweidegebied. Peilverhoging en bodemmaatregelen zijn daarbij de belangrijkste instrumenten. Gekozen is voor een gebiedsgerichte aanpak, waarbij de gebieden waar al gebiedsprocessen lopen als eerste worden aangepakt.

De 360 hectare grote polder Hegewarren tussen Grou en Drachten is zo'n gebied. Door snelle bodemdaling, de ligging vlakbij natuurgebied Alde Feanen en de al jarenlange discussie over een nieuwe vaarweg door het gebied, verkeren de boeren in de polder al decennialang in grote onzekerheid. Ze hebben daarom aangegeven open te staan voor uitkoop of verplaatsing. Een aantal is inmiddels gestopt met het bedrijf of heeft het bedrijf verplaatst.

Voor de polder is door de politiek voor het toekomstscenario 'Open en Natuurlijk' gekozen. Maar het duurt nog even voordat dit kan worden uitgewerkt en grote ingrepen kunnen worden gedaan, omdat er tot 2040 een concessie voor gaswinning op het gebied ligt, vertelt Bouwe Bakker. Hij zit namens de landbouw in het team dat het veenweideprogramma uitvoert.

'Er is tijd en ruimte om de polder te benutten voor onderzoek. Niet alleen voor het veenweideprogramma, maar ook voor andere uitdagingen. Zoals de uitstoot van andere broeikasgassen, waterkwaliteit en biodiversiteit', geeft Bakker aan.

Dat onderzoek gaat plaatsvinden in de Innovatiepolder Hegewarren. Er worden twee bedrijfssystemen ontwikkeld met een hoog waterpeil als uitgangspunt: een melkveebedrijf en een bedrijf dat zich richt op natte teelten. 'Er wordt al best veel onderzoek naar natte teelten gedaan', erkent Bakker. 'In onze innovatiepolder kunnen we dit onderzoek opschalen van proef naar praktijkniveau.'

Opgave rond biobased bouwen

Er is al een veld van 3 hectare lisdodde aangelegd en uitbreiding is mogelijk. 'Het is de bedoeling dat ook de verwerking daarvan in de onderzoeken wordt meegenomen', zegt Bakker. 'De bouwwereld heeft een behoorlijke opgave op het gebied van biobased bouwen en kan in de innovatiepolder onderzoek en innovatieve ideeën inbrengen. Wij hebben ruimte voor de teelt, maar ook voor de verwerking. Zo kun je een complete productielijn in de polder zelf opzetten.'

Het andere bedrijfssysteem is een melkveehouderij met een grondwaterpeil van 40 centimeter onder het maaiveld, gericht op maximaal weiden en nieuwe technieken, teelten en bedrijfssystemen. Op het bestaande bedrijf staat een koppel Jerseys en daar wordt een koppel koeien van een ander ras aan toegevoegd om vergelijkend onderzoek te kunnen doen. Bakker: 'We gaan bijvoorbeeld onderzoeken hoe je het gewenste grondwaterpeil het beste kunt realiseren en wat de gevolgen zijn voor bijvoorbeeld de draagkracht, opbrengst en dergelijke.'

Naar de waardering voor de boer wordt ook gekeken. 'Als je op een meer natuurlijke manier een melkveebedrijf opzet, heb je minder opbrengst, maar ook minder milieudruk. Dit is een kostenbesparing voor de maatschappij die moet worden omgezet in een vergoeding voor de boer', legt Bakker uit. 'Met dat soort vraagstukken gaan we ons ook bezighouden.'

Meer dan 6 miljoen euro uit Groeifonds

De innovatiepolder is een van de concrete pilots binnen het onderzoeksprogramma Consortium NL2120. Voor de innovatiebedrijven is de komende tien jaar 6,25 miljoen euro beschikbaar uit het Groeifonds. 'Het doel is om toekomstperspectief te ontwikkelen voor de melkveehouderij in veenweidegebieden. Dat staat voor ons als landbouwpartijen voorop', laat Bakker weten.

'Wij willen op de bedrijven in de praktijk laten zien wat wel en niet werkt. Want er wordt weleens te gemakkelijk gesproken over hoe boeren het kunnen oplossen', vervolgt Bakker. 'En je kunt ook niet van hen verwachten dat ze dat allemaal uit eigen portemonnee gaan betalen.'

Ondertussen worden in andere veenweidegebieden ook al pilots uitgevoerd rondom het veenweideprogramma. Zoals bodemmaatregelen, flexibel peilbeheer en hoe je mais kunt blijven telen op veen.

'Deze pilots gaan gewoon door en daar zijn we ook trots op', stelt Bakker. 'Maar er zijn ook onderzoeken en ingrepen die je niet bij boeren kunt uitvoeren, omdat ze een directe impact hebben op het inkomen van die ondernemer. En in een innovatiepolder kun je meerdere systemen naast elkaar leggen en vergelijken.'

Draadloos weiden

Daarnaast kunnen er volgens Bakker ook nieuwe technieken worden ingezet, zoals draadloos weiden of de mobiele melkrobot. 'We krijgen hier een scala aan mogelijkheden. We kunnen straks echt iets laten zien en daarmee boeren inspireren. Het moet een 'brûsplak' worden voor het delen van ervaringen, kennis en innovaties.

Daarbij komt er een projectbureau annex ontmoetingsruimte en ontvangstplek. Dit wordt een plek om samen te werken en belangstellenden te ontvangen en informeren.'