Europa loopt voorop met vrijloop kraamzeugen

'De Europese Commissie zou in december 2023 voorstellen presenteren, maar die hebben het niet gehaald', zegt Hans Spoolder van Wageningen Livestock Research.

'Dit jaar wordt een nieuw Europees Parlement gekozen. Afhankelijk van de samenstelling kunnen de voorstellen al voor de zomer op de Europese agenda staan of nog jaren op zich laten wachten. Maar meer bewegingsvrijheid geven aan kraamzeugen in de hele EU gaat er komen, ondanks dat in de rest van de wereld er weinig energie op wordt gegeven', verwacht Spoolder.

Regelgeving

Vooralsnog laat regelgeving op zich wachten, alsook de eisen aan de minimale hokoppervlakte en de overgangstermijn tot het moment van een kraamboxenverbod in de EU. Ondanks die onzekerheden wordt in de EU ingespeeld op een toekomst met extra ruimte voor kraamzeugen en hun biggen.

In enkele landen is het vrij kunnen bewegen van zeugen in kraamhokken vastgelegd in nationale regelgeving. Permanent gebruik van kraamboxen is verboden in Noorwegen, Zweden en Zwitserland.

Oostenrijk heeft aangekondigd kraamboxen per 2033 te verbieden. Daar moet een vrijloopkraamhok minimaal 5,5 vierkante meter zijn. Wel mogen Oostenrijkse kraamzeugen dan nog worden vastgezet tijdens de kritieke overlevingsperiode van de pasgeboren biggen.

Geleidelijk uitfaseren

In Duitsland wordt het permanente gebruik van kraamboxen op termijn ook afgeschaft. De nationale eis aan het minimale vloeroppervlak van een kraamhok is gesteld op 6,5 vierkante meter. Als aanvullende voorwaarde geldt dat een vrijlopende kraamzeug zich in haar hok ongehinderd moet kunnen omdraaien. Naar verwachting is het gebruik van het traditionele kraamhok vanaf eind 2035 verboden.

In Denemarken worden zeugenhouders sinds oktober 2022 gestimuleerd om de omschakeling te maken naar vrijloop. Voor hokken met een oppervlakte van 6 tot 7,2 vierkante meter krijgen omschakelende zeugenhouders 40 procent van hun investeringskosten terug. Net als in Duitsland willen de Denen zich zo ontwikkelen naar een zeugenhouderij zonder permanente fixatie.

Pionier

Vereijken is in Nederland pionier op het gebied van vrijloopkraamhokken. In 2010 lanceerde de stalinrichter zijn eerste versie van het Pro Dromi-kraamhok. Het aantal vermeerderingsbedrijven met een nieuwere versie van dit vrijloopkraamhok of andere vrijloopsystemen voor kraamzeugen groeit langzaam.

'De kennis en ervaring met vrijloopsystemen zijn flink toegenomen en retailers willen ermee aan de slag, zoals het in november aangekondigde Jumbo-project met vrijloopkraamzeugen', zegt Anita Hoofs van Wageningen Livestock Research. 'Nu zeugenhouders geld hebben verdiend, zou die maatschappelijk gewenste ontwikkeling in een stroomversnelling kunnen komen. Helaas vertraagt de vergunningverlening dit proces.'

Een onzekerheid die leeft in de praktijk, is wat de minimale eisen worden voor vrijloop. Hoofs vindt de discussie over minimale vierkante meters minder relevant.

'Het gaat erom dat de verschillende functiegebieden in een hok optimaal worden ingedeeld, zodat een zeug en haar biggen zo natuurlijk mogelijk hun gedrag uit kunnen voeren en goede productieresultaten en economisch rendement haalbaar zijn. Om het systeem optimaal tot zijn recht te laten komen, zijn opgeleide opfokzeugen nodig en tijd.'

'Zeugen in vrijloopkraamhokken zijn zeldzaam in Canada'

Wat gebeurt er dan in Canada?

'De leverancier van varkensgenetica Topigs Norsvin heeft in april 2023 het nieuwe Nucleus-bedrijf Innova Canada in gebruik genomen. De kraamhokken op het bedrijf met 1.600 fokzeugen zijn ingericht met onze Pro Dromi-kraamhokken en de Nanny als slaapgebied voor de biggen met een gecontroleerd microklimaat. Ook gaan twee Canadese universiteiten ervaringen opdoen met zeugen in onze vrijloopkraamhokken.'

Welke rol speelt u bij Innova Canada?

'Sinds oktober 2023 adviseer en geef ik medewerkers tips over het zo praktisch mogelijk werken met de Pro Dromi-kraamhokken vooral rond het werpproces. Het is allemaal nieuw voor de Canadezen en onze ervaring delen is waardevol om het ook hier tot een succes te maken. Daarnaast check ik bijvoorbeeld de temperaturen en de ingestelde curves in de Nanny's om het biggen na een zoogbeurt zo aantrekkelijk mogelijk te maken om te gaan rusten in hun comfortabele en veilige onderkomen.'

Is het microklimaat goed te regelen?

'Een verschil van minimaal 5 graden tussen de staltemperatuur en de temperatuur in de Nanny is ons streven. De zomers kunnen in Manitoba heet zijn met temperaturen van 35 graden Celsius en hoger. Dan wordt als het ware alles opengezet en volop geventileerd om de kraamzeugen voldoende verkoeling te geven. Het verschil met de wintertemperaturen is enorm. Nu is het hier -23 graden Celsius.'

Hoe kijken Canadezen naar vrijloop?

'Commerciële varkenshouders kijken hier ook liever eerst de kat uit de boom.'

Wat is uw kijk op groepskramen?

'Wij hebben zeker oog voor die ontwikkeling. De veiligheid van de zeugenhouder en zijn medewerkers moet absoluut prioriteit zijn, want anders is dat slecht voor het imago van groepskramen en wil geen mens meer in dergelijke kraamstallen werken. Om toch die stap te zetten, zoeken we een zeugenhouder die samen met ons invulling wil geven aan zo'n duurzaam groepskraamstalsysteem.'