'Nederland moet geen lagelonenland willen zijn'

In het rapport adviseert de staatscommissie gematigde bevolkingsgroei naar 19 à 20 miljoen mensen in 2050. Dit betekent volgens Van Gennip dat politieke keuzes worden gemaakt over de aantallen migranten, maar ook over economische activiteiten en de arbeidsmigranten die daarbij horen.

'Ik vind dat we veel meer moeten kijken of economische activiteiten bijdragen aan de samenleving die we willen zijn', zegt de minister. 'We hebben echt een probleem als het voor werkgevers aantrekkelijker is om drie medewerkers uit Oost-Europa te halen dan te investeren in een robot. Nederland moet geen lagelonenland willen zijn.'

De lusten van goedkope arbeid zijn voor de werkgever, terwijl de samenleving de lasten draagt, stelt Van Gennip. 'Dat moet eerlijker. De overheid heeft daarin wat mij betreft een leidende rol en moet het niet alleen aan de markt overlaten.' Ze noemde als voorbeeld van de lasten de slechte woonomstandigheden waarin arbeidsmigranten soms wonen.

Gematigde groei naar 19 à 20 miljoen mensen is het beste voor Nederland, stelt de commissie. Met dit inwonertal moet het lukken voldoende woningen te hebben, de zorg en het onderwijs toegankelijk te houden en de leefbaarheid te bevorderen. Een krimp of juist sterke groei van de bevolking biedt volgens de commissie een slechter perspectief op een leefbare samenleving.

Het is noodzakelijk dat de politiek komt met een langetermijnvisie en hierin keuzes maakt over migratie, geeft de commissie aan. Het gaat dan vooral om de omvang en vormen van migratie. In het toekomstige beleid moet worden ingezet op een kwalitatief hoogwaardige economie en brede welvaart als uitgangspunten. 'We moeten keuzes maken over migratie en daarin de kwaliteit van de economie en sociale samenhang vooropstellen', meldt oud-topambtenaar Richard van Zwol namens de commissie.

Vergrijzing

'Door nu al te sturen op een gematigde groei van de bevolking richting 2050, worden schaarste aan voorzieningen en ongelijkheid tussen groepen in de samenleving zoveel mogelijk beperkt', stelt Van Zwol. De politieke afwegingen moeten wel met elkaar samenhangen, staat in het advies.

De commissie voorziet toenemende verschillen tussen mensen, zoals jong en oud, opleidingsniveau en mensen met of zonder migratieachtergrond. De verschillen hebben effect op de sociale samenhang in de maatschappij. De commissie vindt het dan ook nodig dat de politiek gaat koersen op een gematigde bevolkingsgroei en ook voor de lange termijn al keuzes maakt op het gebied van ruimte en wonen, economie en publieke voorzieningen.

Krimp is geen optie

Van Gennip zegt overigens dat helemaal geen migratie niet realistisch is. 'Ik kan me voorstellen dat Nederlanders vinden dat onze bevolking niet verder hoeft te groeien. Er zijn nu al te weinig huizen en personeelstekorten in de zorg en het onderwijs. Tegelijkertijd hebben we in een vergrijzend Nederland mensen nodig om onze welvaart op peil te houden. Het rapport van de staatscommissie maakt duidelijk dat politici en bestuurders voor grote keuzes staan en die ook moeten maken.'

De staatscommissie is ruim een jaar geleden ingesteld door het kabinet, op verzoek van de Tweede Kamer. Doel is inzicht te krijgen in demografische ontwikkelingen, de gevolgen ervan en mogelijke (politieke) oplossingen.