Op zoek naar mooie mest voor betere bodem

Hoe kun je als melkveehouder bodem- en waterbeheer verbeteren zonder dat je bedrijfsproductie eronder lijdt? Die vraag proberen tientallen deelnemers aan het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer-project 'Weide & Water' in West- en Midden- Groningen te beantwoorden.

Na de coronacrisis wilden de deelnemers aan een groepsbijeenkomst in februari over kringlooplandbouw en bodemverbetering vooral praktisch aan de slag, zegt projectleider Janneke van der Velde van Collectief Groningen West.

Bewustzijn vergroten

'Het uitgangspunt van 'Weide & Water' is bodembeheer vanuit de boer. Opdoen van nieuwe praktijkkennis vergroot het bewustzijn. Zien dat anderen er ook mee bezig gaan, inspireert en motiveert. Als je daarbij een vergoeding kunt krijgen om zelf te experimenteren, maakt dat de stap nog kleiner', licht Van der Velde toe.

In het voorjaar werden op basis van een gezamenlijke brainstorm drie mogelijke verbeteringen uitgekozen en in de afgelopen maanden beproefd: bokashi maken uit restproducten, compostverbetering via een toevoegmiddel en de toepassing van een mestvitalisator.

'Andere ideeën vielen af omdat bijvoorbeeld de aanleg van bufferstroken te abstract werd gevonden of de directe verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater te ver buiten het bereik van de boer ligt', zegt projectleider Erik Hoving die de praktijkproeven begeleidde.

Mestvitalisatie

Zes boeren namen deel aan de praktijkproef mestvitalisatie. Hierbij verandert de frequentie van drijfmest door een mestvitalisator in de mestkelder te plaatsen. Dit is een metalen cilinder met zuiver water, waardoor de moleculaire structuur van de mest verandert.

Vooraf en achteraf werd de mest met een microscoop geanalyseerd om het aanwezige leven vast te stellen. De tweede meting liet zien dat er meer leven in de mest zat. Ook de samenstelling van de mest was anders, merkte deelnemer Leon Jeuken uit Winsum bij het mixen. 'De drijfmest was homogener en makkelijker te mengen op een lager toerental.'

Of het in de praktijk ook meer gras oplevert, durft Jeuken nog niet te zeggen.'Dat moet over een aantal jaren blijken. De toepassing klinkt ook wat ongrijpbaar, maar in deze moeilijke tijd pak je alles aan wat kan helpen. De investering valt mee. Baat het niet, dan schaadt het niet.'

Bokashibulten

Twee deelnemers gingen aan de slag met het maken van een bokashibult. Dat is een methode om restproducten zoals slootmaaisel, restvoer en/of mest via fermentatie te verwerken tot een hoogwaardige bodemverbeteraar.

Beide deelnemers maakten een bokashibult van restmateriaal, ieder met verschillende ingrediënten. De een gebruikte bijvoorbeeld drijfmest en de ander dikke fractie. Zo heeft elke bokashi een unieke samenstelling. Na toevoeging van een bacteriemengsel, kalk en kleimineralen blijft het geheel minimaal acht weken staan.

Restmateriaal verwaarden

Volgens de betreffende boeren vergt het in het begin wat werk, maar ze zijn zeker van plan ermee door te gaan. Het is in de woorden van deelnemer Frank de Jong in Appingedam een mooie manier op restmateriaal te verwaarden.

Het leverde bij De Jong een product op met een mooie brosse structuur zonder geur. 'Zodra de bokashibult mag worden uitgereden, kan ook echt worden gekeken naar het effect op de bodem.'

Bodemvruchtbaarheid verbeteren

Voor biologisch melkveehouder Agnes de Boer in Leens is bokashi een mooie techniek om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren en om restproducten te gebruiken. 'Dan kun je meer product van het land halen zonder dat we er meer aan toe hoeven te voegen', zegt ze.

Bij Mennard Hofman in Noordhorn is een praktijkproef met het middel Compost-O gedaan. Hierbij wordt een vloeistof met bacteriën (Compost-O) toegevoegd aan de vaste mest, zodat het stro erin beter composteert.

Twee bulten

Hofman had twee bulten gemaakt – een bult zonder vloeistof en een bult met vloeistof – om te onderzoeken wat het effect is. De bult zonder vloeistof was bijvoorbeeld meer ingeklonken.

Het viel de ondernemer alleszins mee. 'Het was met één jerrycannetje middel erover makkelijk toe te passen. Dan doet het zijn werk. Al na een paar maanden is de mest mooi verteerd. De stro in de mest is geen massa meer en het wordt zo goede voeding voor de bodem.'

Positieve reacties

Van der Velde en Hoving zijn blij met de positieve reacties van de deelnemende boeren op het project. Hoving: 'De bijeenkomsten zijn goed bezocht. Er ontstaat bewustwording dat je meer met mest kunt doen. De samenstelling was divers; gangbare en biologische, grote en kleine bedrijven. Je merkt dat mensen ermee aan de slag gaan en dat het bijdraagt aan de ondernemerszin.'

Eind september waren er veldbijeenkomsten om met geïnteresseerde boeren de praktijkproeven te bekijken. Hoving: 'Het daadwerkelijke effect op de bodem is nog niet zichtbaar. Dat is een proces van meerdere jaren. Wel hebben deelnemers waardevolle kennis en ervaring opgedaan met het creëren van bodemverbeteraars, zoals bokashi.'

Tijdens een slotbijeenkomst in november laten de organiserende partijen zien wat de deelnemers hebben gedaan en wat de plannen zijn om door te gaan op de ingeslagen weg. Van der Velde: 'Het doel was in eerste instantie kennis uitwisselen en motiveren. Dat is gelukt. We hopen dat de boeren het nu gaan toepassen in hun bedrijfsvoering.'