'Goed op weg met Kaderrichtlijn Water, maar er ligt nog flinke opgave'

De Kaderrichtlijn Water biedt Europese lidstaten een beperkte mogelijkheid om het bereiken van de doelen uit te stellen tot na 2027. Het verlagen van de doelstellingen kan alleen onder strenge voorwaarden en met een goede onderbouwing.

Volle gewassen op landbouwpercelen zijn altijd beter voor het ecologisch systeem

Wim van Gorsel, dagelijks bestuurder waterschap Scheldestromen

Als een lidstaat de Europese afspraken niet goed nakomt, kan de Europese Commissie de betrokken lidstaat in gebreke stellen. Het Rijk kan vervolgens regionale partijen daarvoor medeverantwoordelijk stellen, maar alleen als decentrale overheden nalatig zijn geweest.

Gestelde kwaliteitseisen

Dat betekent dat provincies en waterschappen door het Rijk kunnen worden aangesproken, als waterlichamen niet voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. 'De grootste uitdaging voor ons is dat er destijds afspraken zijn gemaakt tussen provincie Zeeland en waterschap Scheldestromen om de waterkwaliteit op orde te brengen', legt Van Gorsel uit.

'Uiteraard doen wij er alles aan om deze afspraken ook na te komen, maar we hebben in Zeeland te maken met bijzondere omstandigheden. Geen enkel waterschap in Nederland heeft zoveel waterlichamen met brakwater in zijn werkgebied als waterschap Scheldestromen. Van de 39 waterlichamen in Zeeland is er 1 zoet en de rest is brak tot sterk brak. Brakwater bevat van nature vaak al stoffen als arseen en ammonium, probleemstoffen in het kader van de KRW.'

One-out-all-outprincipe

In totaal zijn er zo'n 45 stoffen met Europese normen en daarnaast nog zo'n 100 stoffen met specifieke normen vanuit de Nederlandse overheid. Omdat bij de KRW wordt gewerkt volgens het one-out-all-outprincipe kunnen een paar afwijkende parameters er al voor zorgen dat een heel waterlichaam niet voldoet aan de regels.

'Ook als wij daar als waterschap geen enkele invloed op hebben, zoals bijvoorbeeld bij stoffen die van nature in brakke wateren voorkomen, oude generatie gewasbeschermingsmiddelen die al decennialang niet meer worden gebruikt, maar ook nieuwe stoffen zoals PFAS en medicijnresten. Dat werkt niet in ons voordeel', benadrukt Van Gorsel.

Waar liggen de grootste uitdagingen bij het halen van de KRW-doelstellingen in het werkgebied van waterschap Scheldestromen?

'De waterkwaliteit is sterk verbeterd, maar tegelijkertijd kunnen er ook steeds meer stoffen worden gemeten. Daardoor lijkt het soms alsof de waterkwaliteit is verslechterd, maar dat is niet het geval.

'Bij de Kaderrichtlijn Water kijken we naar chemie en biologie. In ons werkgebied zijn er onder andere vispassages en vele kilometers aan natuurvriendelijke oevers gerealiseerd. Daarnaast zijn we aan het onderzoeken of wij de resterende natuurvriendelijke oevers kunnen realiseren in bijvoorbeeld een laaggelegen gebied door ze te koppelen aan andere opgaven, zodat ze voldoen aan de eisen van een natuurvriendelijke oever voor de KRW.

'Ook wat betreft de chemie is er al veel gebeurd. Alles bij elkaar zijn we goed op weg, maar hebben we ook te maken met behoorlijk wat uitdagingen zoals betaalbaarheid, klimaatverandering en het one-out-all-outprincipe. Kortom, een hele opgave nog.'

Welke (markt)partijen spelen een rol bij het realiseren van de KRW-doelstellingen?

'Iedereen speelt een rol bij het realiseren van de KRW-doelstellingen en het verbeteren van de waterkwaliteit. Niet alleen de provincie en gemeenten, maar ook de industrie, landbouw en burgers. Ook de burgers zelf kunnen en moeten een inspanning leveren. Er worden bijvoorbeeld ook resten van medicijnen, brandvertragers en luizenmiddelen voor huisdieren aangetroffen in het water. Gezamenlijk moeten we een inspanning leveren om de KRW-doelen te behalen.'

Is de opgave waar de land- en tuinbouw voor aan de lat staat voldoende concreet gemaakt wat u betreft?

'De land- en tuinbouw wordt nauw betrokken bij de plannen in het kader van de KRW en dat is belangrijk. Wij zijn onder andere in gesprek met Deltaplan Agrarisch Waterbeheer, de agrarische natuurvereniging en Schoon Water Zeeland. Waterschap Scheldestromen heeft sloten beschikbaar gesteld als landschapselement aan de grondgebruikers. Door een juiste invulling van de bufferstroken geeft dit een positieve bijdrage aan de waterkwaliteit in de sloot en kan het waterschap makkelijker onderhoud uitvoeren aan de waterlopen. Zo proberen wij win-winsituaties te creëren, waar zowel het waterschap, de boeren als de natuur bij gebaat zijn.'

Is de planning voor het realiseren van de KRW-doelstellingen realistisch?

'Het jaar 2027 nadert sneller dan wij in de gaten hebben. Het realiseren van de vispassages ligt goed op schema, het aanleggen van 38 kilometer natuurvriendelijke oevers is nog een uitdaging. Op dit moment kijken we samen met de provincie hoe we hier op verschillende manieren uitvoering aan kunnen geven.'

Hoe belangrijk is de aanwezigheid van voldoende zoetwater voor het verbeteren van de waterkwaliteit?

'Voldoende zoetwater zorgt ervoor dat gewassen voldoende water kunnen krijgen. Een vol gewas (meer kilo's) leidt tot een efficiëntere opname van de nutriënten. Gebrek aan zoetwater leidt over het algemeen tot minder kilo's opbrengst, dus minder nut van de nutriënten. Volle gewassen op landbouwpercelen zijn sowieso altijd beter voor het ecologisch systeem. We moeten zoveel mogelijk zoetwaterbeschikbaarheid behouden, uitbreiden en het aanwezige zoetwater vasthouden en bergen. Dat laatste is ook een uitdaging, want tijdens hevige regenval moeten we ervoor zorgen dat er geen overlast ontstaat.'