Provincies willen verplichte maatregelen om waterdoelen te halen

Dat bleek donderdag tijdens het rondetafelgesprek in de Tweede Kamer. Daarbij konden Kamerleden vragen stellen aan vertegenwoordigers van onder meer provincies, waterschappen, wetenschappers, natuurorganisaties en de agrarische sector. Het gesprek ging vooral over de waterkwaliteit, maar er is ook gesproken over de beschikbaarheid van zoetwater.

De grootste problemen met de waterkwaliteit komen volgens de Unie van Waterschappen voor wat betreft de landbouw door uitspoeling van nutriënten – stikstof en fosfor – en gewasbeschermingsmiddelen. Waterschappen zien ook steeds meer schadelijke stoffen terug in het water: PFAS, plastics, maar ook veel medicijnresten en cosmetica. Al deze factoren zorgen er volgens de unie voor dat de verbetering van de waterkwaliteit te langzaam gaat.

Eind aan vrijwilligheid

Een aantal sprekers vraagt om een strengere aanpak om doelen alsnog te halen. Hans Kuipers, gedeputeerde in Drenthe (GroenLinks) en spreker namens Het Interprovinciaal Overleg, vindt dat er voor het gebruik van mest en gewasbeschermingsmiddelen strengere regels moeten komen. De huidige maatregelen zijn vaak op basis van vrijwilligheid en daardoor blijven de doelen voor 2027 buiten zicht.

Kuipers vraagt daarom om een verschuiving naar verplichte maatregelen met instrumenten die handhaving mogelijk maken. 'Het doelbereik gaat uitsluitend dichterbij komen met meer verplichtend instrumentarium van het Rijk.' Ook natuurorganisaties Natuurmonumenten en Natuur en Milieu pleiten voor strengere regels voor mest en bestrijdingsmiddelen. Volgens laatstgenoemde zou het aantal koeien per hectare ook veel lager moeten.

Het zijn niet alleen de waterschappen of de agrarische sector die stappen moeten zetten. Lianne Slagter van advies- en ingenieursbureau Witteveen en Bos voegt toe dat de hele maatschappij aan zet is: 'De waterkwaliteit is nu nog te veel een zaak van waterschappen en drinkwaterbedrijven. Maar besef dat alle sectoren moeten bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit: bouw, landbouw, industrie en infrastructuur.'

Land op slot

Als de doelen in 2027 niet worden gehaald, kan het land op slot gaan. Dit zegt hoogleraar Europees en nationaal waterrecht Marleen van Rijswick van de Universiteit Utrecht. 'Maar dat zal anders zijn dan bij de stikstofproblematiek. Ik verwacht dat er dan rond bepaalde waterlichamen of bij bepaalde grondsoorten beperkingen gaan gelden.'

Van Rijswick stelt dat er nu al rechtszaken kunnen worden gestart tegen bijvoorbeeld vergunningaanvragen. 'Het Europese recht hecht er veel waarde aan dat burgers, ngo's en bedrijven deze bescherming bij de rechter af kunnen dwingen. Dat kan nu al als het gaat om het verslechteringsverbod en geldt vanaf 2027 voor het bereiken van de goede toestand van alle wateren.' Ze denkt wel dat ngo's geen rechtszaak zullen starten als de betrokkenen er alles aan doen om de situatie te verbeteren.

Gezonde bedrijfsvoering

LTO Nederland onderschrijft de doelen van de KRW. 'De toenemende verzilting, verdroging en extremen in neerslag dwingen ons tot aanpassingen in hoe we in Nederland omgaan met water. De doelen van de KRW vallen dus samen met het belang van boeren en tuinders', schrijft de organisatie in een 'position paper'.

De belangenbehartiger waarschuwt wel dat boeren 'kopje onder' kunnen gaan door een 'te rigide aanpak'. 'We zijn bang dat de zorgen over het niet halen van alle doelen leiden tot aanscherping van wet- en regelgeving, die vooral knellend werkt en geen ruimte laat voor een gezonde bedrijfsvoering', stelt Joris Baecke, LTO-portefeuillehouder Bodem en Water.

Gemiste kans

Baecke pleit voor maatwerk per ondernemerstype en regio omdat er grote verschillen zijn tussen het soort bedrijf en de grondsoort waarop de bedrijven opereren. Deze diversiteit is niet in generieke wetten en kaders te omvatten, stelt hij. 'Het niet toepassen van maatwerk is een gemiste kans.'

Akkerbouwer Klaas Schenk benoemt tijdens het gesprek ook zijn zorg over de regeldruk. Hij heeft op zijn bedrijf veel stappen gezet voor verbetering van de waterkwaliteit en wordt geregeld als voorbeeldbedrijf bezocht door beleidsmakers en politici. 'Ondanks de positieve reacties zie ik er nooit iets van terug in wet- en regelgeving. Ik denk dat het komt doordat regels meetbaar en handhaafbaar moeten zijn. En er is weinig vertrouwen in de mensen die het uiteindelijk moeten doen.'

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur waarschuwde het kabinet twee weken geleden ook al dat de waterdoelen steeds verder uit het zicht raken en dat een deel van de bedrijvigheid in het land stil kan vallen. De Tweede Kamer debatteert woensdag 7 juni over de KRW.