Kaderrichtlijn Water is race tegen de klok

Nog te vaak worden gewasbeschermingsmiddelen of meststoffen in normoverschrijdende hoeveelheden aangetroffen in het grond- of oppervlaktewater in en rond glastuinbouwgebieden. 'Het is een hardnekkig probleem en een grote uitdaging in het behalen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water', vertelt beleidsadviseur Martine Tieleman van de Unie van Waterschappen.

Dit wordt onderschreven door themaspecialist water Arthur van den Berg van Glastuinbouw Nederland. 'De kas is een gesloten systeem, maar door gebruik ontstaan lekkages. Uit recent onderzoek van Ecorys blijkt dat ongeveer 1 procent weglekt. Dat lijkt weinig, maar is voor het behalen van de Kaderrichtlijn Water nog altijd te veel.'

Het is volgens hem noodzakelijk dat de kas echt wordt gesloten, omdat de gevolgen voor het niet halen van de deadline groot kunnen zijn. Naast economische sancties, is het volgens Van den Berg reëel dat middelen verdwijnen. 'Als in een polder een overvloed van een specifiek middel wordt aangetroffen, zou het mij niet verbazen als dat middel daar niet meer mag worden gebruikt. Als het middel landelijk veel wordt aangetroffen, leidt dat misschien wel tot een volledig verbod.'

Hoewel een lekkage in de kas altijd kan gebeuren, geeft Van den Berg aan dat dit tot een minimum kan worden beperkt als tuinders eerder anticiperen. 'Veel lekkages zijn visueel zichtbaar en daarmee redelijk eenvoudig oplosbaar. Denk aan scheefliggende matten of een gevallen steker. Dit kan worden verholpen door wekelijks of maandelijks een rondje door te kas te lopen en deze zaken op te pakken.'

Voor lekstromen die niet met het blote oog zichtbaar zijn, zoals een stuk glas dat op het doek valt, wordt aan een oplossing gewerkt. 'We hebben twee jaar terug vanuit het afsprakenkader Emissieloze kas een Winnovatie Challenge gehouden om ideeën op te halen. Daar werd het idee voor lekdetectie in de vloer aangedragen', aldus Van den Berg.

Daarbij loopt via een paar punten in de grond elektrische stroom. Als er een afwijking in de geleiding zit, is er waarschijnlijk sprake van lekkage. Inmiddels wordt onderzocht of dit standaard kan worden geïntegreerd in een teeltvloer, geeft de specialist aan.

Pieken in de sloot

Tieleman vult aan dat er ook tijdens de teeltwisseling aandacht moet zijn voor lekstromen. 'In die periode zijn altijd pieken zichtbaar in de sloot.' Een praktische tip is het afgedragen gewas ergens neerleggen waar het bij een stevige bui niet naar de sloot kan afspoelen. 'Met dat soort kleine stappen kan de sector veel bereiken.'

Naast lekstromen vormen ook ondernemers die bijna met pensioen gaan en geen opvolger hebben een uitdaging. 'Zij hebben vaak geen zin meer om te investeren', legt Van den Berg uit. 'En ook gebruikers van huurtuinen voelen zich niet verantwoordelijk voor de omgeving rond de kas. Vaak betreft het hier buitenlandse telers die de regelgeving niet kennen en geen lid zijn van de brancheorganisatie. Dat maakt het zowel voor ons als de waterschappen lastig om ze te bereiken.'

'One out, all out'

Tieleman en Van den Berg verwachten dat het een race tegen de klok wordt om de deadline van 2027 te halen. 'Dat heeft ook met het 'one out, all out'-principe te maken', zegt Van den Berg. 'Als een van de parameters niet voldoet aan de eisen, voldoet het hele watersysteem niet. Er wordt een vinkje of kruisje gezet. Dat is jammer, want het doet afbreuk aan de stappen die zijn gezet.'

Voorbeelden daarvan zijn de verplichte zuivering en het aansluiten van de tuinbouw op de riolering. 'Waar tien tot vijftien jaar terug bijvoorbeeld 10 tot 20 procent van de watermonsters een voldoende tot goede score had, is dat door alle genomen maatregelen nu 80 tot 85 procent', licht Van den Berg toe.

Maar zoals gebruikelijk wegen de laatste loodjes het zwaarst. 'Het laaghangend fruit hebben we nu geplukt. De laatste stappen moeten in de regio worden gezet. Belangrijk is dat iedereen beseft dat er nog steeds stappen moeten worden gezet', aldus Tieleman. 'Zo is het belangrijk dat ondernemers die zichzelf als nullozer hebben geregistreerd in de database van de Uitvoeringsorganisatie Integrale Milieu Taakstelling zich afvragen of ze daadwerkelijk een nullozer zijn.'

Watercoach

Met een watercoach kunnen regionaal extra stappen worden gezet. 'De coach gaat bij kwekers langs en kijkt samen met hen naar bedrijfsspecifieke oplossingen', zegt Van den Berg. 'Die aanpak wordt gewaardeerd. We stemmen de werkwijze verder af door nog wat bedrijven te bezoeken. Vanaf het najaar kunnen we deze verder uitrollen.'

Maar ook dan weet Van den Berg niet of de deadline haalbaar is. 'Als tuinbouw kunnen we onze bijdrage maximaliseren, maar het is een gezamenlijke opdracht. Als andere sectoren het laten afweten, halen we de richtlijn nog niet. Dat is lastig. Waar we wel voor kunnen zorgen, is dat wij als sector in elk geval kunnen zeggen dat we alles hebben gedaan wat mogelijk is, wanneer met vingers wordt gewezen.'