'We willen meer met spuiwater dan alleen als vloeistof uitrijden'

Bij Natuchem in Tilburg wordt volop gebouwd. Verschillende machines staan klaar om spuiwater te koelen en vervolgens te scheiden. 'Veel van deze machines kom je ook in andere fabrieken tegen. Daarbij willen we zo min mogelijk chemie toepassen om het proces zo natuurlijk mogelijk te laten verlopen', licht mede-eigenaar Sven Mommers toe.

We zijn de enige verwerker ter wereld die het ammoniumsulfaat op deze manier terugwint

Sven Mommers, mede-eigenaar Natuchem

Alleen de machine die het zout en het water scheidt, is bijzonder. Die is uitvoerig getest op kleine schaal. Dit najaar is het moment van de waarheid, wanneer de machine in gebruik wordt genomen.

Wat is Natuchem?

'We zijn nu vijf jaar actief, ontstaan vanuit de zoektocht om meer te doen met spuiwater dan alleen als vloeistof uit te rijden. We zagen een toename in de hoeveelheid spuiwater. Niet alleen vanuit de landbouw, zoals varkens-, pluimvee- en een aantal rundveestallen, maar ook vanuit de industrie werd meer spuiwater geproduceerd.

'Bedrijven worden verplicht om ammoniak af te vangen met bijvoorbeeld luchtwassers. Weliswaar wordt in de veehouderij meer ingezet op brongerichte technieken, maar de normen worden ook scherper. Hierdoor blijven luchtwassers zowel binnen als buiten de landbouw nodig. Elke thermische behandeling van organische stof geeft ammoniak.'

Is spuiwater ook in te zetten als meststof?

'Ja, maar het aanbod aan spuiwater is sterker gestegen dan de vraag naar vloeibare meststoffen. Vaak is het al lastig af te zetten als vloeibare meststof, omdat er vervuiling in de vorm van stof in het spuiwater zit. Dat veroorzaakt verstoppingen bij het uitrijden met de spaakwielbemester of met de veldspuit. Dit maakt het moeilijker om het af te zetten als anorganische meststof dan wel kunstmestvervanger.'

Spuiwater is een kunstmestvervanger?

'Ja. Een andere vorm van ammoniumsulfaat, dat vrijkomt bij stikstofstrippers, nog niet. Een andere tak van ons bedrijf, Farmcubes, is met twaalf stikstofstrippers op melkveebedrijven marktleider in ons land. We hopen dat er nog dit jaar goedkeuring komt vanuit Europa om dit ammoniumsulfaat ook te mogen inzetten als kunstmestvervanger. Dan kunnen ondernemers ze ook op hun bedrijf inzetten.

'Voordat het zover is, willen we deze stof die bij het stikstofstrippen vrijkomt, van onze klanten afnemen. Dat kost hen niets en het kan, medeafhankelijk van de stikstofmarkt, zelfs geld opleveren. Wanneer ze het als mest moeten afzetten, kost hen dit 15 tot 20 euro. Het product van luchtwassers en deze stikstofstrippers vormen de belangrijkste grondstoffen voor onze fabriek.'

Hoe bent u op deze manier gekomen?

'In de zoektocht naar een vorm van verwerken zijn we uitgekomen op vrieskristallisatie. Spuiwater is ammoniumsulfaat en water. We wilden naar een droog eindproduct door het water eruit te halen. Het droge product heeft waarde en is gemakkelijk te vervoeren.

'Onze eerste gedachte was om het water te verdampen. Dit systeem werkt eenvoudig, maar kost ook veel energie. Om dit rendabel te kunnen doen, heb je restwarmte van elders nodig of een bedrijf met een enorme omvang. Denk daarbij aan grote fabrieken. We wilden zo dicht mogelijk bij de bron zitten, in de regio, met relatief kleine fabrieken. Verdampen valt dan af.'

Wat is het alternatief?

'We kwamen uit bij een spin-off van de TU Delft die vrieskristallisatie aan het uitwerken was. Daarbij wordt in plaats van verdampen juist gekoeld. Je gaat naar het vriespunt, waarbij het ammoniumsulfaat uitkristalliseert en zich scheidt van het water. Dat is bij ongeveer -20 graden Celsius.

'Hiervoor hebben we een soort slushpuppiemachine. Dan ontstaat zout en ijs in een mengsel. Dit wordt vervolgens gescheiden door de zwaartekracht. IJs is immers lichter in gewicht dan zout. Het klinkt simpel, maar het komt precies. Er zit niet voor niets een patent op dit proces. Wij hebben de exclusiviteit van dit patent voor deze toepassing.'

Wat levert dit op?
'Het eindproduct is een droog en zuiver zout met 98 procent droge stof. Dat zout is in te zetten als grondstof voor meststoffen, maar ook bijvoorbeeld voor blusmiddelen, lijm, verf of brandvertragende materialen. Zo maken we van een moeilijk afzetbaar product een hoogwaardige grondstof met een 70 procent lagere CO2-footprint.'

Waar staat Natuchem nu?

'Er wordt nu opgebouwd, in augustus willen we opstarten met testen en eind dit jaar willen we volop in bedrijf zijn. Eerst komt het eindproduct in containers terecht, later ook in zakken en bigbags. De capaciteit ligt nu op 25.000 ton spuiwater als input. We gaan volgend jaar opschalen naar 60.000 ton.

'We zijn de enige verwerker ter wereld die het ammoniumsulfaat op deze manier terugwint. Wel zijn er enkele bedrijven die op kleine schaal verdampen. Zij zitten vaak naast bedrijven die restwarmte produceren, maar restwarmte heeft ook een prijs.'

En verder?

'Als alles verwacht zoals het gaat draaien, dan willen we soortgelijke vestigingen op andere plaatsen in het land opzetten. Verder willen we ook naar het buitenland, zoals Duitsland en België, Italië en Ierland. De verwachting is om over vijf jaar minimaal drie fabrieken in ons land te hebben en één fabriek in het buitenland. We willen 100.000 ton eindproduct maken. Dan verwerken we 300.000 ton spuiwater.'