Vrijwillige uitkoop uitgangspunt, verplichting niet uitgesloten

Dat blijkt uit een brief die vrijdag naar de Tweede Kamer is gestuurd. Het kabinet volgt het advies van Johan Remkes op om piekbelasters versneld uit te kopen. Hiervoor wordt 'een brede groep ondernemers' aangeschreven, waarschijnlijk tussen de 2.000 en 3.000 bedrijven. Het is de bedoeling dat de opkoopregeling uiterlijk in april 2023 wordt opengesteld. Met de eenmalige vrijwillige regeling voor piekbelasters wil het kabinet op korte termijn een forse reductie van de stikstofneerslag realiseren.

De voorgestelde opkoopregeling, de 'LBV-plusregeling', wordt in de komende maanden verder uitgewerkt. Uiterlijk in januari worden criteria gepubliceerd op rijksoverheid.nl en aanpakstikstof.nl zodat duidelijk is wie in aanmerking komt voor deze regeling.

n het najaar van 2023 zal het kabinet kijken of er voldoende zicht is op het halen van de doelen. Als dat niet het geval blijkt te zijn, gaat het kabinet 'met pijn in het hart' over tot 'de inzet van verplichtend instrumentarium voor een selecte groep piekbelasters', kondigt het kabinet aan.

Natuur herstellen

Onteigening is dus niet uitgesloten en kan mogelijk worden toegepast in 2024. Volgens minister Christianne van de Wal voor Natuur en Stikstof is 'een onontkoombare aanpak van stikstofreductie op korte termijn' noodzakelijk om de natuur te kunnen herstellen. 'Hierdoor kunnen PAS-melders met prioriteit worden gelegaliseerd en komt er meer ontwikkelruimte beschikbaar voor de bouw en energietransitie.'

Het kabinet gaat daarvoor met ondernemers om tafel om te kijken hoe de stikstofuitstoot gereduceerd gaat worden, stelt ze in een persverklaring. 'Ik begrijp dat we daarmee een grote vraag bij deze ondernemers op tafel leggen, die tot zorgen over de toekomst kan leiden. Het Rijk zal daarom samen met de provincies zoveel mogelijk doen om deze ondernemers optimaal te helpen en te ondersteunen in dit proces.'

PAS-melders klem

Het kabinet noemt nadrukkelijk de Programma Aanpak Stikstof (PAS)-melders als een van de redenen om snel een forse stikstofreductie te bewerkstelligen. 'In toenemende mate zitten PAS-melders klem en loopt het vestigings- en ondernemersklimaat vast. Daarom kunnen we vanuit ecologisch, economisch en sociaal oogpunt niet anders dan op korte termijn komen tot een forse stikstofreductie.'

De uitspraak van de Raad van State waardoor zo'n drieduizend ondernemers die zelf legaal handelden opeens in een illegale situatie terechtkwamen, dateert al uit 2019. Toch zijn veel PAS-melders nog niet gelegaliseerd door de overheid. Inmiddels dreigt handhaving, zoals onlangs in Overijssel voor enkele ondernemers nijpend duidelijk werd. Volgens het kabinet kan het zijn dat afzien van handhaving niet mogelijk is. Om ondernemers te compenseren, komt er een schadeloket om de geleden schade te vergoeden.

Tekort geschoten

Het kabinet erkent dat de overheid naar deze ondernemers toe tekort heeft geschoten. 'Deze bedrijven, veelal boeren en hun gezinnen, zijn door tekortschietend overheidsbeleid in forse onzekerheid gekomen. Dit geldt zeker voor de PAS-melders waar handhaving dreigt. De situatie waarin zij zitten is verschrikkelijk. Het kabinet doet er samen met de provincies alles aan om deze mensen en hun bedrijven niet te laten vallen.' Het kabinet stelt 250 miljoen euro beschikbaar voor provincies om maatwerk toe te passen voor PAS-melders.

Verder geeft het kabinet aan 'de menselijke maat' centraal te willen stellen bij de aanpak. Daarom worden met zoveel mogelijk ondernemers die piekbelaster zijn, een of meerdere gesprekken gevoerd over hoe de stikstofuitstoot fors wordt gereduceerd. Dit kan via verschillende manieren: innoveren, vergaand omschakelen/extensiveren, verplaatsing of vrijwillig stoppen.

Betere regeling komt er niet

Een betere vrijwillige uitkoopregeling dan die uitgewerkt wordt, komt er volgens het kabinet niet. De regeling is bedoeld voor een veel grotere groep dan de aanbevolen 500 à 600 piekbelasters in het advies van Remkes. Of er daadwerkelijk 120 procent van de waarde geboden wordt, zoals in de media circuleert, is niet bekend gemaakt. Mogelijk is dat niet haalbaar als dit tegen Europese regels voor staatssteun ingaat. De intentie van het kabinet is om in ieder geval 'ruim boven de 100 procent' van de waarde van een bedrijf te bieden.

Het kabinet constateert verder, op basis van recente gerechtelijke uitspraken over stalvloeren, dat het gebruik van de RAV-lijst onvoldoende betrouwbaar is voor vergunningverlening. Boeren met plannen voor de bouw van een nieuw emissiearm stalsysteem, moeten voortaan een passende beoordeling laten uitvoeren om na te gaan of zij voor een natuurvergunning in aanmerking komen. Voor natuurvergunningen die al zijn verleend en waarbij het niet meer mogelijk is om bezwaar of beroep in te stellen, heeft dit voornemen van het kabinet geen gevolgen.

Innovatie blijft volgens de minister een belangrijke rol spelen bij het behalen van de stikstofdoelen, maar ook voor andere doelen op het gebied van natuur, klimaat en water. Verder is het kabinet van plan om nog een aantal zaken in het beleid aan te scherpen.

Intern salderen wordt vergunningplichtig en natuurvergunningen moeten in de toekomst waarschijnlijk regelmatig 'geactualiseerd' worden. Bij de actualisatie kan de vergunde ruimte in balans gebracht worden met de benodigde ruimte. Latente ruimte wordt hiermee uit de vergunning gehaald. Minister Van der Wal ziet in de latente ruimte van bedrijven namelijk een risico, want zodra deze wordt benut, kan de staat van de natuur hierdoor verslechteren.