Zachtfruit Schalkwijk wil jaarrond rode bessen kunnen leveren

'Net als anderen hebben wij last van de hoge energieprijzen', zegt Anco van Garderen, die met zijn ouders en echtgenote de maatschap Zachtfruit Schalkwijk vormt. 'Onze bessen en bramen groeien buiten, maar voor het koelen van het fruit en het verwarmen van onze sorteer- en verpakkingshal hebben we wel energie nodig. In 2020 hebben we zevenhonderd zonnepanelen op onze loodsen geplaatst. Dat scheelt een derde in de stroomkosten.'

De fruitteler legt uit dat het opstarten van de koeling, eind juli, de meeste energie kost en dat het nu meer een kwestie is van alles koud houden.

Zachtfruit Schalkwijk is in 1981 opgericht door Anton van Garderen. 'Mijn vader was oorspronkelijk timmerman, maar wilde graag boer worden', legt Anco van Garderen uit. 'Van zijn schoonvader kon hij 4 hectare pachtgrond overnemen, die eigendom was van de Ridderlijke Duitse Orde. Hij wilde de grond aankopen, maar dat was alleen mogelijk als meer dan de helft van de heren van de orde daarmee instemde. Dat heeft hij voor elkaar gekregen door hen allemaal te bezoeken.'

Daarna begon Anton van Garderen met allerlei soorten zachtfruit: aardbeien, pruimen, kruisbessen, bramen en rode bessen.

Rodebessenmarkt

Tegenwoordig teelt Zachtfruit Schalkwijk alleen rode bessen en bramen. De oogst van de 30 hectare rode bessen vindt plaats van begin juni tot half augustus. 80 procent is van het ras Rovada. Daarnaast kweekt het bedrijf de vroege rassen Junifer, die gevoelig is voor meeldauw, Haronia, die volgens Van Garderen meer smaak heeft en minder zuur is dan andere rassen, en Rolan.

Het streven is om jaarrond rode bessen te kunnen leveren. Om de oogst nog verder naar voren te halen, gebruikt de kwekerij foliekassen en gekoelde planten. Op 1 hectare groeien bramen van het doornloze ras Chester, maar Van Garderen wil gaan experimenteren met het ras Von, dat minder gevoelig is voor de suzukivlieg.

Het bedrijf koelt de eigen rode bessen en die van andere Nederlandse telers in luchtdichte cellen onder zuurstofarme en kooldioxiderijke omstandigheden om de kwaliteit goed te houden en schimmels te voorkomen. 'We hebben 500 ton koelcapaciteit om van augustus tot april rode bessen te kunnen leveren. Meer dan de helft gebruiken we voor onze eigen Rovada-bessen', zegt Van Garderen.

De teler legt uit dat de rodebessenmarkt niet zo groot is. Naast een deel voor Nederlandse supermarkten, komt 95 procent via The Greenery binnen een straal van 800 tot 1.000 kilometer met name in Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Frankrijk en Italië terecht.

Huisvesting

Zachtfruit Schalkwijk sorteert en verpakt naast de eigen rode bessen en bramen ook zachtfruit van andere bedrijven voor The Greenery, zoals blauwe bessen, frambozen en aardbeien. Over krapte aan personeel heeft Van Garderen niet te klagen.

'Maar huisvesting wordt wel een steeds grotere uitdaging. Wij hebben intern ruimte om zestig mensen onder te brengen, maar voor de anderen hebben we moeten uitwijken naar een camping, want woningen zijn er niet. En we schakelen uitzendbureaus in die zelf woonruimte beschikbaar hebben', aldus Van Garderen.

In 2021 werkten ze in het oogstseizoen met flexibele krachten van veertien nationaliteiten. 'Niet iedereen spreekt even goed Engels, maar het voordeel van handwerk is dat je voor kan doen wat de bedoeling is. En we hebben Poolse en Roemeense medewerkers die Nederlands spreken en andersom', vertelt de teler.

Het fruitteeltbedrijf werkt vooral met Polen en Roemenen, maar ook met mensen uit Tsjechië, Slovenië, Slowakije en Spanje en sinds dit jaar met Oekraïners uit de buurt. 'We werken meestal met een vaste groep tijdelijke krachten die gemakkelijk vervangers kunnen vinden, zoals een moeder of een zusje. Extra mensen inhuren is lastig.'

Loonkosten maken een groot deel van de kostprijs uit en daarom werkt Zachtfruit Schalkwijk samen met Proeftuin Randwijk van Wageningen University & Research aan automatiseringsprojecten. Daarmee hoopt Van Garderen de arbeidspiek, die in 2021 150 man bedroeg, af te kunnen vlakken. Een snoeirobot is volgens hem meer iets voor de lange termijn, evenals een oogstmachine, hoewel die voor blauwe bessen wel al bestaat.

De kwekerij heeft sinds 2021 een sorteermachine voor blauwe bessen, die tweehonderd bessen per seconde kan verwerken met camera's die zestien foto's per bes maken. Voor de Nieuw-Zeelandse machine was een investering van zo'n 1 miljoen euro nodig. Volgens Van Garderen verdient zich dat snel terug.

Financiële tegenvaller

Toch was er een financiële tegenvaller. 'We hebben onze productiecapaciteit in 2017 verdubbeld van 150 naar ruim 300 ton rode bessen per jaar. Daarvoor hebben we de nieuwe aanplant in 2018, 2019 en 2020 gedaan, die pas na drie jaar de volle opbrengst oplevert.'

Vanwege de coronacrisis zakte de vraag naar rode bessen uit de horeca weg, legt Van Garderen uit. 'Maar de overheid nam 2019 als referentiejaar voor de omzet, waardoor we geen aanspraak konden maken op de NOW- of TVL-regeling. Gelukkig begreep Rabobank onze situatie en is die bijgesprongen.'

Demoplatform

Zachtfruit Schalkwijk doet mee aan diverse innovatieprojecten. Samen met The Greenery en de Centrale Adviesdienst Fruitteelt vormt de kwekerij sinds 2018 een demoplatform voor ForwardFarming, waarmee Bayer Crop Science duurzame landbouw wil bevorderen.

'We hebben bijvoorbeeld windhagen met wilgen, elzen en haagbeuken en een 1,5 meter brede bloemenstrook van meer dan 1 kilometer lang, die is samengesteld door de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast hebben we insectenhotels. Die maatregelen bevorderen niet alleen de biodiversiteit, maar ook de kwaliteit van ons fruit', stelt Van Garderen.

De fruitteler benadrukt dat de wens van klant en consument altijd het uitgangspunt vormt. 'Groentechefs van retailketen Jumbo komen hier bijvoorbeeld kijken om te zien wat wij doen.' Hij legt uit dat de kwekerij niet biologisch werkt, maar wel zo verantwoord mogelijk. 'Voor de bodem is het soms beter om te spuiten dan onkruid mechanisch te bestrijden, omdat je met de trekker de grond verstikt.'

Zoveel mogelijk biologische middelen

Als het mogelijk is, gebruikt Van Garderen biologische middelen. Lukt dat niet, dan past hij in elk geval selectieve middelen toe die veilig zijn voor nuttige insecten. 'Dat is vaak een hele zoektocht, maar je leert er veel van.' Samen met maatregelen als driftreductie en windkering heeft de teler het voor elkaar gekregen dat hij het water schoner loost dan het binnenkomt, via een gemaal in het Amsterdam-Rijnkanaal.

Van Garderen heeft de dagelijkse leiding over het hele bedrijf, terwijl zijn vader het rustiger aan wil gaan doen en meer naar de langere termijn kijkt. Zijn moeder houdt zich bezig met de financiën en de administratie en zijn echtgenote met personeelszaken.

Voor de orderverwerking heeft het bedrijf drie mensen in dienst. Op het pakstation een voorman en -vrouw, één voor de handinpak en één voor het machinaal sorteren en verpakken, en drie man voor de teelt. In de rustige periodes bedraagt de vaste bezetting zo'n veertig mensen. De kwekerij is PlanetProof, Global GAP en -Grasp en BRC-gecertificeerd.

Geen eelt op de handen

'Ik ben geen fruitteler met eelt op mijn handen', laat Van Garderen zien. 'Dat is aan de ene kant jammer, maar aan de andere kant kan heb ik goede mensen in dienst aan wie ik veel kan overlaten. Zo kan ik verder kijken in deze dynamische bedrijfstak.'

Van Garderen deed twee jaar geleden een hbo-avondopleiding Bedrijfskunde en spreekt veel fruittelers. 'Het rassenprogramma vind ik prachtig en ik werk graag met mensen samen. En als ik mijn kop vol heb, kan ik op de trekker stappen om hem leeg te maken.'