We laten hier zien wat er met groene gewasbescherming kan, maar ook wat er niet kan

Volgens Van der Steeg gaan de komende jaren veel praktijkproeven draaien om het ondersteunen en versterken van chemische middelen waarvoor beperkende maatregelen gaan gelden. 'Op dit moment halen we met de inzet van groene middelen onvoldoende resultaat.' Hij zegt het meteen maar klip-en-klaar.

De afgelopen jaren heeft de onderzoeker op de proeftuin een groot aantal groene middelen voorbij zien komen, van schimmels, virussen en bacteriën tot een keur aan meststoffen, planten- en kruidenextracten. Slechts van een aantal is de werking bewezen en die worden dan ook gebruikt in de praktijk. Maar van de meeste groene middelen is Van der Steeg niet echt enthousiast geworden.

'Groene middelen hebben nooit de effectiviteit van chemie, zo hebben we de afgelopen jaren gezien. Het is goed om die boodschap nog eens duidelijk voor het voetlicht te brengen. Bovendien weten we van veel groene middelen gewoon nog niet wat de optimale toepassing is. Dat is op dit moment de realiteit', licht de onderzoeker toe.

Omslag vraagt tijd

Volgens Van der Steeg moet er de komende jaren een verdere omslag worden gemaakt naar robuustere appel- en perenrassen die in combinatie met aanvullende maatregelen zoals de inzet van groene middelen, precisie(spuit)technieken en weer- en beslismodellen de productie en kwaliteit veilig moeten stellen. Maar dat zal volgens hem een lastige exercitie worden, temeer omdat traditionele hoofdrassen zoals Conference en Elstar nog lang niet gemist kunnen worden.

'Dit zijn niet alleen de rassen waar de Nederlandse fruitsector op draait, maar die de consument ook enorm waardeert. De omslag naar robuuste rassen en niet-chemische oplossingen vraagt daarom tijd, meer tijd dan we nu feitelijk krijgen. Het wegvallen of beperken van chemische middelen verloopt nu zo snel en radicaal dat er onherroepelijk flinke tegenvallers tot zelfs misoogsten gaan plaatsvinden. Is dat wat we willen?', vraagt de onderzoeker zich af.

Als voorbeeld haalt Van der Steeg de problematiek rondom de appelbloesemkever aan. In 2023 heeft dit insect grote schade aangericht omdat telers geen geschikte middelen ter beschikking hadden om deze te bestrijden. 'We hebben toen in onze proeftuin aan beleidsmakers laten zien wat er dan gebeurt: een misoogst. In 2024, en ook dit jaar, heeft dat mede geleid tot een vrijstelling voor Raptol. We moeten dus druk op de ketel houden en het grote belang voor de teelt blijven onderstrepen.'

Werken aan weerbaarheid

Hoewel de onderzoeker nadrukkelijk pleit voor het behoud van voldoende chemische middelen, wordt binnen de proeftuin ook naar andere mogelijkheden gekeken die gewassen weerbaarder/minder vatbaar maken tegen ziekten en plagen.

Als voorbeeld noemt Van der Steeg de schurftbestrijding bij peer. Daarin wordt onderzocht of er met een aangepaste snoei – dat wil zeggen: minder aanhouden van eenjarig hout – wellicht iets te halen valt. Hoewel het volgens de onderzoeker nog te vroeg is om hier iets zinvols over te zeggen, geeft het wel aan dat er in de volle breedte wordt gezocht naar manieren om ziekten en plagen onder de duim te kunnen houden.

Gelukkig is er veel input voor praktijkonderzoek van de ongeveer zevenhonderd telers (supporters) die de proeftuin financieel ondersteunen. 'Jaarlijks komen tientallen ideeën en voorstellen bij ons binnen. Dat geeft niet alleen aan dat er veel betrokkenheid is bij de proeftuin, maar dat telers ook zelf de noodzaak zien om de fruitteelt te verduurzamen en naar een hoger plan te tillen', zegt de onderzoeker.

Verruwing en vruchtzetting onder de loep

Een thema dat regelmatig terugkomt op de proeftuin, is de schilkwaliteit van peren verbeteren. In de periode van 2022 tot en met 2024 is hiervoor een demoproef opgezet met Conference en een aantal nieuwe perenrassen, waaronder Red Conference, Xenia en Sweet Sensation.

In de proef is onder andere de combinatie van 1 x Flint + Soriale en 2 x Luna Care toegepast. 'Over de drie jaren heen bleek de werking van deze fosfiethoudende middelen op verruwing wisselend, vooral vanwege de sterk uiteenlopende weersomstandigheden in het voorjaar. Uiteindelijk kon alleen op Xenia een licht positief effect op (minder) verruwing worden vastgesteld', verwoordt Van der Steeg de resultaten.

Tijdens de proef is ook het effect van Flint + Soriale en Luna Care op vruchtzetting en op de hoeveelheid bloemknoppen in het jaar erna beoordeeld. Hieruit bleek dat het toepassen van deze combinatie een duidelijk positief effect heeft op de hoeveelheid peren per boom (gemiddeld acht tot negen peren per boom extra, zie de afbeelding hieronder). Volgens de onderzoeker geeft dit resultaat de toepassing Flint + Soriale en Luna Care een mooie meerwaarde. 'Feitelijk kun je hiermee een tamelijk zekere plus op het rendement van de teelt halen.'

Ook op het aantal bloemclusters in het jaar na toepassing heeft het schema met Luna Care een duidelijk positief effect, zo blijkt uit de proef. Afhankelijk van het ras werden in 2024 acht tot 40 procent meer bloemclusters geteld (afbeelding hieronder). Vooral bij rassen waar de bloemknopvorming of vruchtzetting wat moeizamer verloopt, is dit volgens Van der Steeg een wenselijk effect. Maar ook bij Conference kunnen extra bloemclusters en een betere bloemknopkwaliteit van waarde zijn, vooral op percelen waarvan bekend is dat ze moeilijk voldoende knoppen maken.

Hoewel de inzet van Luna Care allereerst gericht moet zijn op de bestrijding van schurft, stemphylium en ook meeldauw, geven de positieve effecten op het aantal vruchten en de bloemkwaliteit het middel een mooie extra 'verzekeringspremie' voor de teelt, besluit Van der Steeg.