'Eigenwijze' cranberryplant vraagt volhardend pionierswerk

De nieuwe machine kwam woensdag binnen. Een eerste test maakte duidelijk dat voor een goed verloop eerst de uitlopers van het gewas moesten worden verwijderd. Na het weekend kan de machine dan eindelijk echt worden uitgeprobeerd, als vervanger van de trekbakken waarmee ze tot nu toe oogsten.

Het is volgens Jantina Buijs illustratief voor de praktische ontwikkeling van de teelt. 'Het blijft pionieren. De cranberry is een heel eigenwijze plant. Elk jaar leren we weer bij. Dat is een boeiend proces, waar we inmiddels al meer dan tien jaar middenin zitten. En elk jaar maken we vorderingen, maar het vergt wel tijd en doorzettingsvermogen.'

Nederland telt tien cranberrytelers, verdeeld over de diverse provincies. Door IslandBerry wordt naast de teelt ook veel energie gestoken in praktijkonderzoek. De resultaten zijn beschikbaar voor collega's en andere geïnteresseerden, stelt Jan Buijs. 'We leveren graag een bijdrage aan de verdere ontwikkeling tot een volwaardige teelt, die vanwege haar circulaire karakter goed aansluit op de huidige transitie in de landbouw.'

Zo teelt IslandBerry zonder het gebruik van mest of gewasbeschermingsmiddelen. Als de planten goed worden gesnoeid, gaan ze eindeloos lang mee en kan elk jaar weer worden geoogst, vertelt Buijs. 'Daarnaast is het geen monocultuur. Er groeit ook van alles tussendoor, wat zorgt voor een grote biodiversiteit qua planten en insecten.'

Bij het snoeien van de planten later in het seizoen wordt een deel van het materiaal gebruikt om te stekken. De nieuwe planten dienen ter vervanging van het eigen gewas, maar ze worden ook verkocht aan andere telers of particulieren. Jantina Buijs: 'De plant komt oorspronkelijk uit Amerika. Het gewas werd aan het eind van de negentiende eeuw op Terschelling aangetroffen. En daar gedijt het heel goed. En nu dus ook op Texel, al blijft het voortdurend zoeken naar meest optimale omstandigheden.'

Toepassing mycorrhiza

Praktijkproeven helpen daarbij. Afgelopen jaar deed een Aeres Hogeschool-student onderzoek naar de toepassing van mycorrhiza, een symbiotische schimmel. Als die zich hecht aan de wortel, neemt de plant beter vocht en voeding op. Uit de proef bleek dit duidelijk.

De student heeft ook gekeken of er een combinatie is te maken met de groei van veenmos, om het gewas aantrekkelijker te maken voor de teelt in veenweidegebieden. Daaruit bleek dat de waterhuishouding van beide planten daarvoor eigenlijk iets te ver uit elkaar ligt.

Uitdaging in complexiteit

Ook voor komend jaar heeft Island Berry verschillende onderzoeken op de verlanglijst staan. 'Zo willen we ons steeds verder blijven ontwikkelen', legt Buijs uit. 'De groei zit bij ons niet in de schaalvergroting, maar vooral in het steeds beter doorgronden van de teelt. Met de teelt van cranberry hebben we niet de weg van de minste weerstand gekozen. Maar juist in dat complexe zit voor ons de uitdaging.'

De meeste onderzoeken worden uitgevoerd in de zelfgebouwde klimaatkas met windbreekgaas, waar de planten in bakken op stellingen zijn geplaatst. Die teelt op hoogte zorgt sowieso voor minder onkruiddruk. 'Daarnaast blijven de planten beter beschermd tegen extremere weersomstandigheden als storm en hagel. Of de teelt zo op commerciële basis rendabel is te maken, kunnen we nog niet concluderen, omdat er ook meer investeringen nodig zijn. Maar het helpt ons wel om onder meer geconditioneerde omstandigheden proeven uit te kunnen voeren', aldus Buijs.

Vraag groter dan aanbod

De ondernemers beleven nog steeds veel plezier aan die ontdekkingstocht. Jan Buijs: 'Het mooie is ook dat de vraag naar cranberry's vele malen groter is dan het aanbod. Dat is eigenlijk ook heel atypisch in de landbouw van tegenwoordig. Verreweg de meeste bessen komen uit de Verenigde Staten, Canada en Chili. Daar is de teelt veel grootschaliger opgezet en worden bijvoorbeeld wel middelen gebruikt. Wij geven juist de voorkeur aan een andere aanpak.'

De zelfgeoogste bessen worden afgenomen door de Bonte Belevenis, waar de ondernemers ook de grond van huren. 'De cranberry's worden ingevroren om er allerlei streekproducten van te maken, zoals likeur, noga en brood. We geven ook rondleidingen aan groepen en bezoekers van de Bonte Belevenis. Zo kunnen we ook mooi de oorsprong van die producten laten zien. Het enthousiasme van de bezoekers over de mooie eigenschappen van dit gewas stimuleert ons om hier voorlopig mee door te gaan', besluit Buijs.