Derogatieverlies is zware klap voor sector

De derogatieonderhandelingen waren een zware bevalling voor Nederland, gaf landbouwminister Henk Staghouwer maandag aan. Het bleek zijn laatste optreden als minister alvorens hij diezelfde avond zijn aftreden wereldkundig maakte.

Dat de gesprekken moeizaam waren, was eigenlijk geen nieuws. De afgelopen maanden sijpelde in berichten over de gesprekken met Brussel al door dat de Europese Unie geen geduld meer had met Nederland.

De doelen op het gebied van waterkwaliteit werden consequent niet gehaald en het niet langer verlenen van derogatie leek de enige oplossing. Brussel bleek daarbij ook niet gevoelig voor het Nederlandse argument om derogatie te blijven verlenen omdat de sector al zo veel op zijn bordje heeft liggen. 'Maar Brussel kon niet wachten. Het halen van doelen stond voorop', aldus Staghouwer. 15 september beslist het Nitraatcomité definitief over het derogatiebesluit.

Met een afbouwregeling, waarbij de komende jaren telkens minder kilo's mest per hectare mogen worden uitgereden tot aan het Europese maximum van 170 kilo, heeft Nederland volgens Staghouwer binnengesleept wat kon. 'We hebben de deur platgelopen in Brussel. Europa wilde helemaal geen derogatie meer voor Nederland, dit is het maximale resultaat.'

Desondanks weet ook Staghouwer dat de impact van het einde aan de derogatie fors is. 'Het is een grote klap op het boerenerf. De financiële gevolgen zijn groot.' Naar verwachting kost het wegvallen van de derogatie een gemiddeld melkveebedrijf tussen de 23.000 en 28.000 euro per jaar.

Dat verliest weegt niet op tegen de compensatie die de overheid middels een subsidie wil geven aan getroffen boerenbedrijven. Voor die subsidie komt per 1 januari een bedrag van 130 miljoen euro beschikbaar. Uitgaande van ruim 16.000 derogatiebedrijven komt dat neer op ongeveer 8.000 euro per bedrijf.

Flinke inperkingen

LTO Nederland zegt 'geschokt, boos en teleurgesteld' te zijn over de derogatiebeschikking. De belangenbehartiger laakt de 'flinke inperkingen' voor de agrarische sector die het gevolg zullen zijn van het afbouwen van de derogatie. De nieuwe minister moet, als het aan LTO ligt, terug naar Brussel om nieuwe afspraken te maken met de Europese Commissie.

Joris Baecke, portefeuillehouder Bodem & Water bij LTO Nederland: 'Derogatie een essentiële bouwsteen voor het verbeteren van de waterkwaliteit. Afschaffing ervan betekent een enorm inkomensverlies voor veel ondernemers. Op deze manier raakt elk perspectief voor de sector steeds verder uit het zicht.'

De aangekondigde subsidieregeling is onvoldoende, vindt Baecke. 'Deze is alleen gericht op bedrijven met grasland, terwijl de consequenties alle bedrijven raken en zij hier ook aanspraak op zouden moeten kunnen maken. Op deze manier is de regeling alleen maar een doekje voor het bloeden.'

Overgangsjaar

Ook voorzitter Tineke de Vries van de LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente is zwaar teleurgesteld over de derogatiebeschikking. Zij pleit ervoor om van 2023 een overgangsjaar te maken, omdat ondernemers door de onzekerheid over de maatwerkaanpak, het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid niet weten waar ze aan toe zijn.

Alles wat nu nog wordt bedacht, komt te laat, stelt De Vries. 'Het is onmogelijk om hier voor volgend jaar nog rekening mee te houden.' Wat haar betreft moet het een jaar worden waarin de gewassectoren met het ministerie van LNV om tafel gaan om een goed perspectief te ontwikkelen. 'Een jaar waarin we echt werk maken van verbetering van de waterkwaliteit met de maatwerkaanpak en waarin we voor de zomer van 2023 weten waar we aan toe zijn.'

Voorzitter Erwin Wunnekink van LTO Melkveehouderij vindt het wegvallen van de derogatie zowel landbouwkundig als economisch niet te verdedigen. Hij noemt het een kromme gang van zaken dat de 130 miljoen euro subsidie is bedoeld om boeren te stimuleren grasland aan te houden en niet om te zetten in maisland.

Betere waterkwaliteit

'Dit toont aan, zoals bekend is, dat de waterkwaliteit onder derogatiebedrijven gemiddeld genomen beter is dan onder niet-derogatiebedrijven', stelt Wunnekink. 'Grasland kan het hele groeiseizoen nutriënten opnemen, waardoor onder grasland minder nutriënten verloren gaan. Nu de derogatie wegvalt, moet het verslechteren van waterkwaliteit dus worden opgevangen met een subsidie om het houden van grasland te stimuleren.'

Wunnekink rekent voor: 'In 2020 hadden de derogatiebedrijven 765.00 hectare grond in gebruik. Als je dat omrekent, is door het vervallen van de derogatie 270.000 hectare extra nodig om de beschikbare mest kwijt te kunnen. Dat betekent dus dat we of extra grond nodig hebben, of de mogelijkheid om de mest te verwerken of transporteren naar het buitenland.'