Is mest een braakliggende goudmijn?

'Een mooi voorbeeld van duurzaam en circulair gebruik van mestverwaarding is akkerbouwer Theo Verhoeven uit Milheeze', vindt Niels Kanters. Als belangenbehartiger kringlooplandbouw, mest en mineralen bij ZLTO richt hij zich op de verwerking en verwaarding van mest.

'Verhoeven gebruikt de dunne fractie van mestverwerker Kumac als kunstmestvervanger. Die injecteert hij op het land precies tussen de rijen, waardoor er bijna geen verliezen naar de lucht of water zijn. Er komt nauwelijks geur bij vrij. Zo haalt hij een emissiereductie tot wel 90 procent', licht Kanters toe.

Integrale oplossingen

Er lopen programma's met Wageningen University & Research als uitvoerder en ZLTO als een van de deelnemers, zoals de publiek-private samenwerking 'Betere stal, betere mest, betere oogst'. Doel is in de keten van stal tot akker integrale oplossingen te vinden voor circulaire landbouw met hoogwaardige meststoffen en lage emissies van stikstof en broeikasgassen.

Volgens Kanters is het nu een kwestie van doorpakken. 'De mestverwerking is echt volwassen geworden. De energiecrisis geeft het thema extra aandacht. De energieprijzen zijn een impuls voor het verdienmodel waardoor dit niet meer afhankelijk is van alleen de mestmarkt. Dat vergroot de dynamiek in de markt. Initiatieven komen sneller van de grond en dat is een goede ontwikkeling.'

Maatschappelijke opgaven

Stel dat de vergunningverlening geen probleem zou zijn. Wat zou brede toepassing van mestverwerkingstechnologie voor boeren kunnen betekenen? 'Die zouden zo hun bijdrage leveren aan de maatschappelijke opgaven voor de reductie van stikstof en methaan en de productie van groene energie', antwoordt Kanters.

'Daarmee geven zij een positieve impuls aan natuur, klimaat en milieu. Kringlopen worden verder gesloten en het helpt de energietransitie. Een win-winsituatie', legt de belangenbehartiger uit.

Verdienmodel

'Deze winst is alleen mogelijk als er ruimte komt voor integrale oplossingen op bedrijfsniveau. Daarvoor is passende regelgeving nodig en een acceptabel verdienmodel. De investeringen zijn substantieel en moeten worden terugverdiend met lagere mestafzetkosten, besparing op de koop van kunstmest of de verkoop van groen gas. Dit is voor elk bedrijf anders, maar in die combinatie zit het verdienmodel', licht Kanters toe.

Voor monovergisting is een zekere schaalgrootte nodig. 'Er zijn twee sporen. Je hebt monovergisting waarmee je uit het geproduceerde biogas warmte en elektra produceert. Dat spoor is laagdrempeliger omdat je niet de kosten hebt van het opwaarderen van biogas naar groen gas, een stap die kleinere bedrijven zich kunnen permitteren', legt de belangenbehartiger uit.

'Groengasproductie is van een ander niveau. Dan is de investering serieus hoger en kan de omvang beperkend zijn. Tenzij je samenwerkt in een biogashub of met bedrijven als Groenewoud Gas. Hier komt de mest van vijftien melkveehouders bij elkaar en wordt er groen gas geproduceerd. Soms wordt monovergisting onterecht gezien als bron van extra geur. Mits juist uitgevoerd is geur te verwaarlozen, want de mest zit in een gesloten systeem.'

Biogashub

Op bedrijfsniveau biogas maken en elders opwaarderen naar groen gas kan ook. Kanters. 'Die stap is de bottleneck als je te klein bent in omvang, maar er zijn voorbeelden van een centrale biogashub die groen gas maakt van biogas van meerdere leveranciers. Zo krijg je zonder centrale vergister toch voldoende volume. Er zijn dus meerdere smaken om daar invulling aan te geven.'

De belangenbehartiger vervolgt: 'In een traditioneel systeem met drijfmest heb je als melkveehouder 32 kilo ammoniakuitstoot per koe per jaar. Volg je het traject van een monovergister en een stikstofstripper, dan zakt dat naar 13 kilo. Een forse reductie die met vloeraanpassing niet wordt behaald.'

Het kan niet anders of dit klinkt de provincie en het kabinet als muziek in de oren? 'Via deze route zet je stappen op alle belangrijke maatschappelijke thema's: natuur, klimaat en milieu. Boeren zijn van waarde. Hoe mooi zou het zijn als je daarmee je bedrijfsvoering kunt veiligstellen', stelt Kanters.

Standpunt ZLTO

'Het beleid om oudere stallen per 1 januari 2024 op die ammoniakreductie te krijgen, leidt tot eendimensionale oplossingen. Dit is een belangrijk signaal dat ZLTO afgeeft. Want wat zien we: varkenshouders plaatsen een luchtwasser en melkveehouders leggen een vloer. Maar dat is volledig gericht op ammoniak en doet niets met de reductie van andere emissies. Dus het stallenbeleid staat haaks op het potentieel van integrale oplossingen.'

Ook de datum 1 januari 2024 is ZLTO een doorn in het oog. 'Ondernemers worden gedwongen te investeren, terwijl niet duidelijk is welke opgaven er nog meer worden gevraagd vanuit het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Het kan betekenen dat ondernemers nu keuzes moeten maken die in 2024 al niet meer blijken te passen. Dat is niet uit te leggen.'