Is mest de sleutel in het stikstofdossier?

Mest is al jaren een last voor boeren, de agrarische sector en het land. Jan Roefs is directeur van stichting Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM), het centrale mestaanspreekpunt voor het bedrijfsleven, overheden en wetenschappers. Belanghebbenden met elkaar in contact brengen, samen kennis verzamelen en daar de juiste dingen mee doen, dat is zijn missie.

Aan mestonderzoek geen gebrek. Waarom wordt er dan zo weinig mee gedaan, terwijl stikstofreductie juist nu cruciaal is voor het voortbestaan van boeren?

Achterblijvende regelgeving

'Een terechte vraag. Ik zie een aantal hobbels, waaronder achterblijvende regelgeving. Het moet van de overheid allemaal rechtbankproof zijn en het valt niet mee om los te komen van de verschillende hokjes en bestaande paden. Jammer, want zo blijven integrale oplossingen onbenut', vindt Roefs.

'Je kunt wel worden gedwongen om een systeem te kiezen dat op de Regeling ammoniak en veehouderij (RAV)-lijst staat, zoals een luchtwasser of een emissiearme vloer, maar daarmee los je alleen wat op voor ammoniak uit die stal. Voor andere emissies, zoals methaan, of tijdens de opslag of bij het bemesten op het land, bereik je dan niets. Vaak zelfs een tegenovergesteld effect', legt de NCM-directeur uit.

Groen gas

'Uit de resultaten van het onderzoek 'NL Next Level Mestverwaarden' blijkt dat dagontmesting in combinatie met verwerking veel betere resultaten oplevert. De emissies van de broeikasgassen methaan en ammoniak worden dan omgezet in de waardevolle producten groen gas en een kunstmestvervanger. Wat de praktijk al wist, is in dit project gekwantificeerd en wetenschappelijk onderbouwd', merkt Roefs op.

'Het onderzoeksproject 'Betere stal, betere mest, betere oogst' werkt deze kennis verder uit. Hopelijk brengen deze projecten Nederland op de goede manier in beweging', zegt de NCM-directeur.

Mest verwaarden

'Het project 'NL Next Level Mestverwaarden' kijkt naar melkvee, varkens en vleeskalveren, sectoren waarin forse verbeteringen mogelijk zijn voor stikstof en klimaat. Behalve naar broeikasgasreductie kijken de onderzoekers naar de opties om mest te verwaarden, zoals met de productie van goede meststoffen en biogasproductie', licht Roefs toe.

'En wat blijkt: de meeste technische mogelijkheden om de emissies te verlagen, kunnen economisch goed uit. Soms is een steuntje van de overheid nodig, maar dat kost veel minder dan bedrijven saneren', stelt de NCM-directeur.

'Monovergisting is interessant als je dagontmesting, of liefst nog frequenter ontmesten, toepast. Het voorkomt ammoniak- en methaanverliezen en levert extra biogas op. Er is wel een bepaalde schaalgrootte voor nodig', zegt Roefs.

Samenwerking

Als voorbeeld noemt de NCM-directeur Frank van Genugten die in het Noord-Brabantse Sint-Oedenrode het bedrijf Groenewoud Gas runt. 'Hij krijgt van vijftien boeren koemest aangeleverd waarmee hij groen gas maakt. Het broeikasgas methaan wordt omgezet in groen gas, maar daarnaast zet hij de emissie ammoniak om in een kunstmestvervanger', licht hij toe.

'Ik vind dat een prachtoplossing. Op een zomerse dag zorgen deze vijftien boeren ervoor dat Sint-Oedenrode niet meer afhankelijk is van aardgas, dat nu uit Rusland of Groningen komt.'

Superverse mest

Roefs vervolgt: 'Werken met nog versere mest lijkt kansrijk, maar hoe kansrijk, is nog niet goed bekend. Het project 'NL Next Level Mestverwaarden' gaat dit de komende maanden experimenteel onderzoeken. Dan weten we ook hoe belangrijk verse of superverse mest is voor het milieu en als bron van biogas.'

Is de veelbelovende technologie een alternatief voor het uitkopen van boeren? 'Dat hangt vooral van politieke keuzes af. Soms is steun van de overheid nodig. Het belangrijkste is dat er serieuze oplossingen in het verschiet liggen. Ik ben ervan overtuigd dat je de stikstofemissie hiermee beter en sneller reduceert', benadrukt de NCM-directeur.

Innoveren of saneren

'Saneren klinkt snel en effectief, maar onteigeningsprocedures kunnen jaren voortslepen. De sanering zoals de regering nu voorstelt, levert 18 procent stikstofreductie op, terwijl het doel 50 procent is. Innovatie is dus sowieso nodig', stelt Roefs.

'Dus wat doen we met ons aller belastinggeld? Installeren we zo'n milieuvriendelijke techniek of kopen we boeren uit? Uit onderzoek blijkt dat saneren, afhankelijk van de sector, per kilo stikstof een factor 5 of 10 duurder is dan innoveren. En breder, wat betekent het voor de BV Nederland? Koop je boeren uit, dan hebben alle bedrijven om de boer heen ook minder werk. Zo bezien is saneren tot een factor 40 duurder', licht de NCM-directeur toe.

'Voor de Nederlandse groengasagenda is mestvergisting interessant, omdat ruim 50 procent van de feedstock om groen gas te maken uit mest bestaat. Zonder mestvergisting halen we dat nooit. Een knelpunt is dat het opwaarderen van biogas tot groen gas in de regel te duur is om op boerderijschaal toe te passen. De schaal is simpelweg te klein. Dit is zo'n voorbeeld waar overheidssteun voor gerechtvaardigd is.'