Buurserbeek aangepast wegens waterkwaliteit en klimaatadaptatie

Leerlingen van Basisschool Honesch in Haaksbergen mochten op het Twentse landgoed Het Lankheet op 1 oktober de officiële heringebruikname verrichten van een vloeiweide. Ze trokken een dekzeil van een gloednieuw schaalmodel van het bijzondere watersysteem dat op die locatie al decennia in onbruik was geraakt.

De vloeiweiden op Het Lankheet spelen anders dan vroeger ook een rol in het schoner maken van het water van de Buurserbeek en worden ingezet tegen verdroging.

Kaderrichtlijn Water

Het herbenutten van het eeuwenoude bevloeiingssysteem is slechts een van de maatregelen die waterschap Rijn en IJssel en provincie Overijssel treffen om de beekloop aan te passen aan de veranderende klimaatomstandigheden en eisen uit de Europese Kaderrichtlijn Water.

Was de Buurserbeek in het verleden vooral gericht op het zo snel mogelijk afvoeren van water, door de beekloop weer te laten meanderen moet die afvoer meer geleidelijk verlopen en de waterkwaliteit verbeteren. Dat gebeurt niet alleen door het water langer vast te houden in de beekloop, maar dus ook op de vloeiweiden en in eerder aangelegde rietpoelen.

Tussen de Oostendorper Watermolen en Rietmolen krijgt het water in de 'nieuwe' meanders de kans om weer in de bodem te zakken. De oude loop van de Buurserbeek blijft in zijn huidige vorm bestaan en wordt bij zware regenval gebruikt voor waterberging. De maatregelen die zijn genomen, worden deels gefinancierd uit de compensatiegelden van het Rijk voor de verbreding van de autoweg N18 tussen Twente en de Achterhoek.

Percelen ruilen

Ook werden met steun van de provincie diverse percelen geruild, zodat de voormalige vloeiweiden helemaal in beheer kwamen van het landgoed. 'Zo'n kans krijg je maar één keer. Natuur, cultuurhistorie en watermanagement komen zo samen', stelt directeur en rentmeester Eric Brinckmann van het landgoed vast.

De 14 hectare vloeiweiden in het deelgebied De Sleeën op Het Lankheet worden voortaan nog uitsluitend bemest met de mineralen die in het vloeiwater aanwezig zijn. Het moet de biodiversiteit ter plaatse verbeteren en ze filteren fosfaat- en stikstofrijk slib uit het beekwater, voordat het een stukje benedenstrooms weer wordt teruggeleid de Buurserbeek in.

Immaterieel erfgoed

De vloeiweiden zijn zo bijzonder voor Nederland dat zij zijn erkend als immaterieel erfgoed. 'Ze verdienen eigenlijk de status van Unesco Werelderfgoed', vindt Brinckmann.

Daarnaast dienen de vloeiweiden als bufferzone voor als er veel of juist weinig neerslag wordt verwacht. Samen met de rietpoelen, de oude beekloop en de meanders op het landgoed kan het gebied 1,5 miljoen kuub water bergen.

Voor de introductie van kunstmest telden Nederlandse beekdalen tientallen vloeiweiden. In de winter en het voorjaar werd het water via stuwtjes en kleine ondiepe gootjes over het land geleid, zodat het gras genoeg voeding kreeg voor het groeiseizoen. De komst van kunstmest maakte deze bewerkelijke methode overbodig en de vloeiweiden verdwenen uit het landschap.

Rietpoelen

De vloeiweiden zijn niet de enige maatregelen die op landgoed Het Lankheet worden toegepast om de waterkwaliteit te verbeteren. De rietpoelen die even verderop zijn aangelegd, vervullen een gelijksoortige functie.

Net als het gras neemt ook het riet de meststoffen uit het beekwater op. Door het ieder jaar te maaien en af te voeren, draagt het systeem bij aan verbetering van de beekwaterkwaliteit.

Anders dan bij een helofytenfilter met blijvend riet hoeven de rietplanten in de poelen niet telkens eens in de zoveel jaar te worden vervangen.

Biobrandstof

Het riet van Het Lankheet wordt gebruikt als biobrandstof. Het is volgens Luc Jehee van provincie Overijssel een mooi voorbeeld van hoe de regionale kringloop stap voor stap weer wordt hersteld. 'Je haalt de meststoffen die in de beek zitten eruit om in dit geval energie te produceren. Door het te verwerken in veevoer zou je die kringloop nog directer maken', zegt hij.

'Daarnaast denken we na over het inzetten van eendenkroos als bindmiddel van de voedingsstoffen in het beekwater. Van dat eiwitrijke kroos zou je dan koeienbrok kunnen persen.'

Kwaliteit gras

Gertjan Stokkers heeft samen met zijn ouders en zus een biologisch melkveebedrijf in Boekelo. Hij pacht de vloeiweiden sinds twee jaar, in totaal 14 hectare. Hij vindt het mooi dat het bevloeiingssysteem weer wordt toegepast, maar het is nog onzeker wat voor kwaliteit gras hij op den duur van de vloeiweiden kan afhalen.

Vroeger waren op dit soort percelen drie sneden haalbaar, dus zonder kunstmest te gebruiken. 'Dat haal ik er nu ook van af en ook in de droge jaren gaat het goed. Je merkt dat het bevloeide gras beter bestand is tegen periodes van droogte. Zelfs de hogere delen in de percelen blijven mooi groen.'

Plaatselijke aanpassingen

Bestuurder Antoinet Looman van waterschap Rijn en IJssel zegt dat de aanpassingen aan de Buurserbeek bewust plaatselijk worden gehouden. 'We kijken goed naar wat er in de omgeving kan op die plek. Hier op het landgoed is meer ruimte voor natuur, maar verderop bovenstrooms gaan we ook aanpassingen doen. Omdat de functie daar vooral agrarisch is, zullen we daar meer terughoudend zijn met ingrijpen.'