Agriton: bokashionderzoek rammelt

Volgens technisch directeur Jan Feersma Hoekstra van Agriton zijn zes van de zeven bokashihopen niet representatief voor het maken van goede bokashi. 'We hanteren specifieke richtlijnen voor het opzetten van een hoop. Daarom wilden we daar bij zijn. Bij twee hopen waar we aanwezig waren, was het ingangsmateriaal van slechte kwaliteit', zegt hij. NMI geeft aan dat alle betrokkenen bij Agriton informatie hebben ingewonnen over het opzetten van een bokashi-hoop en dat de instructies nauwkeurig zijn opgevolgd.

'Het rapport wekt een andere indruk', vervolgt de Agriton-directeur. 'Om bokashi te maken, moeten verse organische resten worden gebruikt en geen materiaal dat al verrot is of lange tijd ligt opgeslagen. In het NMI-rapport staat dat de hopen van oktober tot januari zijn opgezet. Blad valt tot half november en gras wordt eerder gemaaid. Dat betekent dat het materiaal in een aantal gevallen al een tijdje op een hoop heeft gelegen, waardoor het warm wordt. Dat fermenteert niet meer', constateert Feersma Hoekstra.

Systeem zonder zuurstof

Bokashi is een systeem zonder zuurstof dat na vier weken al stabiel van temperatuur wordt. De temperatuur in een bokashihoop wordt nooit warmer dan 40 graden Celsius en zakt al na een week. 'In het rapport staat dat bij één bedrijf helemaal geen temperatuur is gemeten. Bij slechts twee hopen verloopt de temperatuur zoals het hoort bij fermentatie. Bij andere pilots loopt de temperatuur zo hoog op dat de bokashihoop nooit goed zuurstofloos is afgedekt en het materiaal is gaan composteren.'

Materiaal dat al lang gelegen heeft, is niet geschikt voor fermentatie. Bij een goed opgezette hoop moet de temperatuur gaan zakken. Dat is hier in de meeste gevallen niet gebeurd. Verder zijn door de verschillen tussen de ingangsmaterialen van de hopen verschillen ontstaan in droge stof tussen vergelijkende hopen tot 21 procent en voor organische stof tot 22 procent. Ook zit onderscheid in de stikstof-, fosfor- en kaliwaarden.

Bij een vergelijkende proefopzet moet worden uitgegaan van identiek beginmateriaal dat wordt verdeeld in twee hopen. Een ervan wordt behandeld, de andere niet. Die werkwijze is in dit onderzoek gevolgd, maar uit het rapport blijkt dat niet alle hopen vooraf zijn bemonsterd. In die gevallen kon dus geen vergelijking worden gemaakt tussen het begin- en eindproduct en behandeld en onbehandeld. Daarnaast staat in het rapport dat bokashi maken duur is. Uit de onderbouwing blijkt dat dat vooral komt door de toevoegmiddelen.